Historia i idea konkursu

Publikował na łamach m.in. „Filmu”, „Kina”, „Twórczości”; jego teksty ukazały się także w książkach (Autografy na ekranie, 1974, Po seansie, 1988, Słownik filmowy, 1995). Domagał się uznania krytyki filmowej za ważną część debaty nie tylko o kulturze, ale także o polityce i życiu społecznym. „Krytyk filmowy – ambitnie traktujący siebie – pozostaje (…) w obliczu konieczności permanentnej potrzeby uzasadniania przynależności swojej profesji do krainy refleksji, mogącej roztrząsać rzeczywiste niepokoje i problemy współczesności” – zanotował w Autografach na ekranie. 

Dlatego jednym z najważniejszych założeń Konkursu o Nagrodę im. Krzysztofa Mętraka jest – poza odkrywaniem i wspieraniem utalentowanych autorów – traktowanie krytyki filmowej jako pełnoprawnego gatunku literackiego. To od początku jedno z najważniejszych kryteriów oceny nadsyłanych na konkurs prac. 

Dziś, kiedy środowisko krytyków i krytyczek filmowych jest różnorodne i prężne, brakuje niestety łamów, na których teksty krytyczno-filmowe mogłyby się ukazywać. Pojawiły się alternatywne miejsca publikacji, przede wszystkim blogi i portale o tematyce filmowej, ale też nowe formy krytycznych wypowiedzi: recenzje wideo, eseje wizualne, podcasty, itp. Zadaniem jury jest więc wyłowienie spośród licznych pasjonatów kina wyrazistych osobowości o indywidualnym charakterze pisma. Organizatorzy nadal szczególną uwagę zwracają na wypowiedzi literackie – bo to tradycja Konkursu i zobowiązanie wobec Patrona – ale otwarci są na to, co przynosi rozwój technologii i samego kina. A największą ambicją „Mętraka” jest dowartościowanie profesji krytyka filmowego.

Sześć pierwszych edycji Konkursu miało swój finał na Festiwalu Filmowym w Łagowie. Począwszy od drugiej edycji do składu jury zapraszani byli kolejni laureaci, tak powstała Kapituła Nagrody.

W latach 2005-2020 fundatorem nagród finansowych w Konkursie im. Krzysztofa Mętraka był Polski Instytut Sztuki Filmowej. Przez te wszystkie lata ceremonię wręczenia nagród gościł MFF Nowe Horyzonty, który umożliwiał również laureatowi lub laureatce Grand Prix zaprezentowanie festiwalowej publiczności wybranego przez siebie filmu. W 2021 r. Stowarzyszenie Nowe Horyzonty zostało głównym partnerem i fundatorem wszystkich nagród finansowych, a jego przedstawiciele dołączą do prac jury. Organizatorzy Konkursu, Anna Osmólska-Mętrak i Janusz Zaorski wręczą zdobywcy lub zdobywczyni Grand Prix statuetkę autorstwa wybitnego polskiego rzeźbiarza, profesora warszawskiej ASP, Adama Myjaka. Tak więc wraz z 25. edycją konkursu rozpoczał się nowy rozdział jego historii.

Dotychczas opublikowane zostały dwie antologie zawierające teksty uczestników konkursu: Młoda krytyka filmowa. Antologia tekstów Konkursu im. Krzysztofa Mętraka, red. Marek Hendrykowski i Andrzej Szpulak, Poznań 2003; Kino ze znakiem jakości. 15-lecie Konkursu o nagrodę im. Krzysztofa Mętraka, red. Anna Osmólska-Mętrak, Warszawa 2011. Pod patronatem konkursu ukazały się też dwie książki monograficzne: David Cronenberg. W oczach krytyków filmowych (David Cronenberg: In the Eyes of Film Critics), red. Anna Osmólska-Mętrak, Radosław Osiński, Fundacja Tumult, Toruń 2016; David Lynch. Polskie spojrzenia (David Lynch. Polish perspective), red. Anna Osmólska-Mętrak, Radosław Osiński, Fundacja Tumult, Toruń 2017 (nominacja do Nagrody PISF w kategorii książka o tematyce filmowej).

Dotychczasowi laureaci i laureatki konkursu:

• 1995 – Mateusz Werner
• 1996 – Bartosz Żurawiecki
• 1997 – Andrzej Szpulak
• 1998 – Barbara Kosecka
• 1999 – Tomasz Tiuryn
• 2000 – nie przyznano Grand Prix
• 2002 – Michał Chaciński
• 2004 – Paweł T. Felis
• 2005 – Michał Oleszczyk
• 2006 – Darek Arest
• 2007 – Jakub Socha 
• 2008 – Michał Walkiewicz
• 2009 – Krzysztof Świrek
• 2010 – Agnieszka Jakimiak
• 2011 – Marcin Adamczak
• 2012 – Adam Kruk
• 2013 – Radosław Osiński
• 2014 – Błażej Hrapkowicz
• 2015 – Anka Herbut
• 2016 – Grzegorz Fortuna
• 2017 – Sebastian Smoliński
• 2018 – Klara Cykorz
• 2019 – Klaudia Rachubińska
• 2020 – Marcin Stachowicz
• 2022 – Igor Kierkosz
• 2023 – Joanna Najbor