Narodziny narodu
W 85 minut wokół filmowego undergroundu, czyli drzewo genealogiczne współczesnego kina niezależnego. Cztery dekady i 160 portretów – reżyserów, aktorów, aktywistów – osób, które począwszy od połowy lat 50. kształtowały niezależne kino i zostały złowione przez kamerę Mekasa. Kalejdoskop ponadczasowych ikon i nieco zapomnianych buntowników, tych, którzy zawsze szli pod prąd, i tych, którzy z powodzeniem flirtowali z głównym nurtem, tych odważnych i tych zbyt niepokornych, by zmierzyć się z machiną hollywoodzkiej produkcji filmowej. Dlaczego Narodziny narodu? Ponieważ twórcy awangardowi to naród. Jesteśmy otoczeni przez naród komercyjnego kina w taki sam sposób, w jaki ludy rdzenne w Stanach Zjednoczonych czy też w innym kraju są otoczone przez panującą władzę. Jesteśmy narodem niewidocznym, ale kluczowym dla Kina. To my jesteśmy Kinem – tak w 2012 roku orędownik wolności twórczej, Jonas Mekas, uzasadnił nawiązanie w tytule do filmu D.W. Griffitha z 1915 roku.
Jonas Mekas
(1922-2019) Litewsko-amerykański filmowiec, poeta, aktywista i prekursor awangardowego kina lat 60. Jeszcze w trakcie II wojny światowej opuścił rodzimą Litwę i w 1949 roku trafił do Nowego Jorku, z którym na zawsze powiązał swoją działalność artystyczną. Był jednym z założycieli Film-Makers’ Cooperative, stowarzyszenia skupiającego twórców kina niezależnego i archiwizującego ich prace. Począwszy od lat 50. rejestrował swoją codzienność na kamerze 16 mm. Z nakręconego materiału powstały jego monumentalne, a zarazem intymne dzienniki filmowe: Walden, Lost Lost Lost czy Kiedy szedłem przed siebie, widziałem krótkie przebłyski piękna. Współpracował z ikonami kontrkultury: Yoko Ono, Allenem Ginsbergiem czy Andym Warholem, którego według legendy zachęcił do sięgnięcia po kamerę. Walczył z amerykańską cenzurą i był rzecznikiem swobody artystycznej: W filmie potrzebujemy mniej perfekcji, a więcej wolności – stwierdził w jednym z wywiadów, a jego twórczość, której nie porzucił do ostatnich dni swojego życia, była potwierdzeniem tych słów.
Wybrana filmografia
1961 Działa wśród drzew / Guns of the Trees
1964 Klatka / The Brig
1972 Reminiscencje z podróży do Litwy / Reminiscences of a Journey to Lithuania
1976 Lost Lost Lost
2000 Kiedy szedłem przed siebie, widziałem krótkie przebłyski piękna / As I Was Moving Ahead Occasionally I Saw Brief Glimpses of Beauty
2012 Ścinki z życia szczęśliwego człowieka / Out-takes from the Life of a Happy Man
2019 Requiem