Trwa 72. Berlinale. Od kilku dni programerzy i programerki Nowych Horyzontów kompletują zestaw filmów, który trafi do programu tegorocznej odsłony wrocławskiego festiwalu. Niektórzy buszują na miejscu, inni wirtualnie, ale wszyscy są czujni, by nie przegapić błyskotliwych debiutów. Nie zapominamy jednak o mistrzach: w Berlinie premierę mają też nowe filmy wielu uznanych twórców i twórczyń. W jakiej kondycji są ulubieńcy nowohoryzontowej publiczności – Ulrich Seidl, François Ozon i Alan Guiraudie? Przeczytajcie nową porcję relacji Małgorzaty Sadowskie, Ewy Szabłowskiej i Marcina Pieńkowskiego.
Szkarłat znaczy władza – Małgorzata Sadowska o czerwonym dywanie
Czerwony dywan – symbol władzy, atrybut królewskich i religijnych ceremonii. Przez wieki zarezerwowany dla królów i kapłanów, czyli mężczyzn o statusie półbogów. Berlinale utrzymuje czerwonodywanową tradycję, ale zarazem strąca bożyszcza z piedestału. Rimini Ulricha Seidla i Peter von Kant François Ozona to opowieści o artystach upadających i podupadłych, o prorokach z gniewnych lat, którzy obrośli w tłuszcz. Seidlowski Richie Bravo wyprzedaje resztki reputacji i męskości na dancingach dla emerytów w równie jak on przebrzmiałym kurorcie w Rimini. Peter von Kant to właściwie sam R. W. Fassbinder, któremu Ozon pluje tu w twarz, a tenże gest wymierzony jest we wszelkich genialnych narcyzów, wykorzystujących i upokarzających najbliższe sobie osoby. Na pierwszym planie Peter performuje swoje miłosne dramy, ponieważ obok cały czas czuwa ktoś, kto odbiera telefony, poprawia scenariusze, obiera krewetki, polewa szampana, lata po gazety, zbiera z podłogi. Niedawni bogowie z czerwonych dywanów, dziś nie są tu mile widziani.
Toksyczna, patriarchalna męskość zajęta grą o uwielbienie i władzę odchodzi do lamusa. Ale dziaderstwo to nie metryka, lecz stan umysłu: można być dojrzałym białym mężczyzną z establishmentu i nie mieć w sobie kropli toksyny – jak Nick Cave, bohater This Much I Know To Be True Andrew Dominika: dokumentu i koncertu w jednym; wspaniałej, poruszającej muzycznej, emocjonalnej i duchowej podróży przez żałobę. Wbrew wszystkiemu, ku nadziej i miłości. Talent, który nie domaga się uwielbienia, charyzma, która nie niszczy, wrażliwość, która się siebie nie boi. „Kiedyś myślałem o sobie przede wszystkim, jako o muzyku i pisarzu. Dziś postrzegam siebie, jako męża, ojca, przyjaciela, obywatela. Który pisze” – mówi Cave. I to jest ta z pozoru nieznacząca, ale kolosalna zmiana: z „ja” na „ja dla innych”. Kiedy po zmroku wracam na Potsdamer Platz, wejście do Berlinale Palast pulsuje światełkami jak dyskoteka w Rimini. Może to kwestia jeszcze kilku lat, zanim filmy zaczną tworzyć mężowie, ojcowie, przyjaciele, a nie bogowie. Znów uwierzymy w ludzi. Zwiniemy czerwone dywany.
Świeżość i nieświeżość – Marcin Pieńkowski o mistrzach i debiutach
Tegoroczne Berlinale otworzył Peter von Kant François Ozona – wystylizowana błyskotka, w której fascynacja dla geniuszu Fassbindera miesza się z jego karykaturą. Rozczarował Alain Guiraudie – jego Nobody’s Hero to dość nieświeża satyra na współczesną Francję z grubymi i chybionymi dowcipasami. Na szczęście są nowe nazwiska. Natalia Lopez Gallardo przez lata pracowała jako montażystka filmów Carlosa Reygadasa, Lisandra Alonso i Amata Escalante. Jej debiutanckie, lecz bardzo dojrzałe Robe of Gems to kino do szpiku nowohoryzontowe – powalające formalnie, hipnotyzujące, odważne. To zarówno intymna opowieść o losach kilku kobiet zderzonych z traumą, jak i wstrząsający portret współczesnego, wciąż brutalnego Meksyku.
Ostatnie tabu kina? – Ewa Szabłowska o starości
Kiedy oglądam filmy z tegorocznego festiwalu, a szczególnie, kiedy słucham toczących się w kuluarach rozmów, zastanawiam się, czy starość to ostatnie tabu współczesnego kina. Nie tylko kina, bo teraz po prostu nie wypada być starym. Szczególnie nie wypada być starszą panią romansującą z dużo młodszym chłopakiem. Taki niekonwencjonalny romans w AEIOU – Quick Alphabet of Love portretuje Nicolette Krebitz, korzystając z konwencji francuskiego filmu o miłości z lat 70. lub 80. XX wieku.
Alfabet miłości zaczyna się w berlińskim mieszkaniu, gdzie starzejąca się aktorka udziela lekcji dykcji młodocianemu delikwentowi z wadą wymowy, ale szybko przenosi się na Lazurowe Wybrzeże. Czy jest to scenariusz realistyczny? Umiarkowanie. Czy fantazja erotyczna musi być realistyczna? Skąd. Czy wyobraźnia filmowa powinna trzymać się w ryzach realizmu? A może to głupie pytanie? Skądże, ale najwyraźniej jest różnica: w zależności od tego, czyje fantazje oglądamy.
Kino tak nas przyzwyczaiło do historii wypływających z męskiej wyobraźni, że traktujemy je zupełnie przezroczyście. Gdy Bertolucci kręcił Ostatnie tango w Paryżu, o którym otwarcie mówił, że jest kompilacją jego erotycznych fantazji, dyskusja toczyła się wokół emocjonalnej przemocy w jego filmie. Nikt nie drążył kwestii wiarygodności przypadkowych spotkań czy (również olbrzymiej) różnicy wieku między Marlonem Brando a młodziutką Marią Schneider. W rozmowach wokół Alfabetu miłości najczęściej pada pytanie: czy taki układ jest możliwy? W recenzjach krytycy zgadzają się, że film jest emancypacyjny, ale równocześnie podkreślają, że jest bajką. Zabawne, że mowa o autorce, której poprzedni film opowiadał o relacji dziewczyny z wilkiem! W środę wieczorem jury przyzna Złotego Niedźwiedzia – bardzo kibicuję Nicolette Krebitz, która swoją romantyczną i zmysłową fantazją wywołała aż takie poruszenie.
Na 22. Międzynarodowy Festiwal Filmowy Nowe Horyzonty zapraszamy w dniach 21-31 lipca 2022, tradycyjnie do Wrocławia. Do końca lutego trwa sprzedaż voucherów na karnet festiwalowy w niższej cenie. W najbliższych miesiącach będziemy ujawniać filmowe nowości, które znajdą się w programie tegorocznej edycji.