Człowiek, którego nie było

Do żadnego innego gatunku bracia Coenowie nie podchodzą tak systematycznie jak do czarnego kryminału. Zaczynali od filmu Śmiertelnie proste, który już w tytule odwoływał się do Dashiella Hammetta (blood simple to zwrot z powieści Krwawe żniwo). Później prezentowali swoje wersje konkretnych powieści w stylu Dashiella Hammetta (Ścieżka strachu to przeróbka Szklanego klucza) i Raymonda Chandlera (Big Lebowski to przeróbka Wielkiego snu). Człowiek, którego nie było jest hołdem dla trzeciego giganta czarnego kryminału, Jamesa M. Caine’a, który akcję osadzał często w kręgu rodzinnym, gdzie intryga dotyczyła zdradzanych mężów lub żon.

Coenowie dialogują tu z dwoma kluczowymi elementami czarnego kryminału. Pierwszym jest kwestia winy i kary. W dziełach noir los jest bogiem bezlitosnym – nawet drobny błąd uruchamia machinę zdarzeń, która dla głównego bohatera kończy się zwykle tragicznie. U Coenów jest odwrotnie: każda śmierć jest w pewnym sensie niewinna, bo grzech popełnił kto inny.

Drugi element czarnego kryminału, który Coenowie reformują, to konstrukcja postaci. Klasyczny bohater noir zwykle wplątuje się w kłopoty z nadmiernej chciwości lub pożądania, a w każdym razie napędza go jakaś pasja. Ed Crane jest inny – to zrównoważony, spokojny, bierny facet, który nawet na romans żony patrzy okiem stoika.

Do czasu Poważnego człowieka był to najbardziej enigmatyczny z filmów Coenów, niemniej pasujący do ich filmografii. Jak w prawie każdym filmie braci tematem jest tu ludzka głupota, która budzi z uśpienia walec losu.

Michał Chaciński