Tarnation

Nie ma drugiego takiego filmu jak Tarnation i chyba być nie może. Nie chodzi tu o gatunek – jest sporo filmów dokumentalnych, w których z archiwaliów i starych home movies wyłazi na ekranie prawda o prezentowanej rodzinie. Film Caouette’a do tego podgatunku należy, ale materiał, jakim dysponuje autor, to, kim jest reżyser, oraz jego podejście do filmu o własnym życiu, wyróżniają go spośród innych dokumentalistów.

Caouette jest artystą, był nim już we wczesnej młodości. Ogromne wrażenie robią sceny z udziałem samego reżysera, kręcone, kiedy miał kilkanaście lat. Widać w nich, że życiową traumę próbuje przerobić na sztukę, improwizując aktorsko przed kamerą monologi fikcyjnych postaci. To sposób myślenia artysty: sztuką wyratować się z przepaści.

Inną kwestią jest język, jakim operuje Caouette jako reżyser. Mimo że przedstawia losy własnej rodziny, ostentacyjnie ucieka od sentymentalizmu. Jego pomysł z zastąpieniem narracji zza kadru lakonicznymi komentarzami wyświetlanymi na ekranie jest fantastycznie skuteczny, choć wiadomo, że wynikał z braku funduszy (cały film zmontowano na darmowym oprogramowaniu). Film nie traci na tym emocjonalnie, wręcz przeciwnie – pojedyncze zdanie potrafi tu ciąć jak brzytwa.

Tarnation jest chwilami druzgocący, chwilami przerażający, ale ostatecznie przebija z niego paradoksalna nuta nadziei, wszak wiadomo, że jesteśmy jednocześnie świadkami traumy i jej egzorcyzmowania. Kiedy Caouette przeszedł z pozycji bohatera opowieści na pozycję jej reżysera, był uratowany.

Michał Chaciński