Requiem dla snu

Requiem dla snu dołączył do listy wielkich filmów o uzależnieniu. To ekranizacja powieści z końca lat 70., której autor, skandalizujący pisarz Hubert Selby Jr., przez 20 lat był uzależniony od heroiny i leków przeciwbólowych (w filmie pojawia się w epizodzie strażnika w więzieniu). Kiedy wspólnie z reżyserem pisali scenariusz, zadbali o to, by film nie wiązał się bezpośrednio z żadną epoką i nie mówił wyłącznie o uzależnieniu od narkotyków. Aronofsky podkreśla, że interesowało go pytanie: co może być narkotykiem?

Lista zachwycających elementów jest tutaj długa, ale dwa wybijają się ponad resztę. Pierwszy to miażdżąca rola Ellen Burstyn, aktorki, która zagrała szereg wielkich ról w latach 70. (m.in. u Scorsesego i Friedkina), po czym skoncentrowała się głównie na pracy w telewizji.

Drugi to oryginalny język filmowy Aronofskiego. Ekstremalne zbliżenia, agresywny montaż, podział ekranu, muzyka Clinta Mansella i Kronos Quartet, zniekształcenia obrazu atakują zmysły widza i rozmyślnie utrudniają uruchomienie empatii. W miarę rozwoju akcji Aronofsky subiektywizuje obraz i w końcu jesteśmy uwięzieni w głowach głównych postaci. Ostatni akt to jeden dławiący, rozwiercający mózg audiowizualny atak na zmysły. Tego filmu raczej doświadcza się fizycznie, niż przeżywa go z bezpiecznej pozycji obserwatora.

Można zadawać sobie pytanie, czy doprowadzenie widza przez reżysera do stanu skrajnego wyczerpania to dobra strategia. W filmie o uzależnieniu niewątpliwie usprawiedliwiona, ale ta myśl w żaden sposób nie ułatwia seansu.

Michał Chaciński