Październik

Z pozoru kronikalny zapis wydarzeń w Petersburgu 1917 r. - od upadku monarchii w lutym, przez przybycie Lenina w kwietniu, aresztowanie rewolucjonistów w lipcu, aż po koniec rządu tymczasowego w listopadzie. Opowieść o kluczowym momencie dla historii Rosji, a także dla całego świata, staje się rocznicowym pretekstem do zainscenizowanego spektaklu walki racji, idei i siły. Właściwie nie ma tu pojedynczych bohaterów, są masy, brak też fabuły, bo przecież dokonuje się rewolucja. W tym trzecim w karierze Eisensteina i może najdojrzalszym filmie niemym postulowane przez reżysera idee montażu intelektualnego i atrakcji przyjmują pełny kształt, choćby w wielu kontrastowych zestawieniach (głód na ulicach a bogactwo pałaców) lub pofragmentowanych sekwencjach (niszczenie pomnika cara). Tempo i układ cięć nie tylko podnoszą dynamikę filmu, ale i nadają obrazowi dodatkowy sens. Na szczególną uwagę zasługuje duża ilość zbliżeń oraz dramatyczna scena ataku na Pałac Zimowy. Październik powstał ponad 80 lat temu, jednak jeśli chodzi o montaż, jest bardziej nowoczesny niż większość powstających dziś filmów. Jest też najlepszą ilustracją teorii montażowych kina niemego (i nie tylko) oraz tego, jak montaż może wpływać na istotę przekazu.

Jan Topolski