Świadek
Legendarna satyra polityczna, wstrzymana na dziesięć lat przez komunistyczną cenzurę. Akcja filmu rozgrywa się na przełomie lat 40. i 50. Strażnik naddunajskich wałów przeciwpowodziowych, József Pelikán, ojciec ośmiorga dzieci, zostaje aresztowany za ubój nielegalnie przechowywanej świni. Od tego momentu zaczyna interesować się nim towarzysz Virága, który za wszelką cenę chce wciągnąć Pelikána w działalność komunistycznej nomenklatury. Każda kolejna oferta pracy kończy się jednak katastrofą, ujawniając absurdy komunistycznej rzeczywistości i nieprzystosowanie bohatera do kariery aparatczyka. Wkrótce Pelikána czeka jednak poważniejsze zadanie: rola świadka w procesie politycznym skierowanym przeciw dawnemu przyjacielowi.
Film Pétera Bacsó w komediowej formie opisał kilka najbardziej mrocznych lat z historii najnowszej Węgier - komunistyczny reżim Mátyása Rákosiego. Mimo humoru i klimatu surrealistycznej zgrywy reżyser zawarł w filmie poważną analizę totalitaryzmu, który opierał swą siłę na strachu, wzajemnym szczuciu sąsiadów, donosicielstwie i bezradności w konfrontacji z władzą. W tym świecie jedynie mniej lub bardziej świadoma manifestacja ideologicznej ignorancji okazywała się najodpowiedniejszym sposobem zachowania zdrowego rozsądku, a niekiedy i życia.
Rafał Syska
Péter Bacsó
Urodzony w 1928 r. w Koszycach, zmarł w marcu 2009 r. Węgierski reżyser i scenarzysta. Po ukończeniu studiów w Wyższej Szkole Teatralnej i Filmowej w Budapeszcie związał się ze Studiem im. Béli Bálazsa i pisywał scenariusze dla innych reżyserów. W realizowanych samodzielnie filmach wypracował satyryczną formę wypowiedzi, ukrywając w tragikomicznych opowieściach zadumę nad wpływem ideologii na życie mieszkańców komunistycznych Węgier. Najsłynniejszym jego filmem okazał się Świadek (1969), sarkastyczna powiastka ulokowana w najbardziej mrocznym okresie węgierskiego stalinizmu. Skierowana na półki, do dystrybucji trafiła dopiero po dziesięciu latach od chwili realizacji. W następnych latach Bacsó zrealizował m.in. podobne w formie: Lato na górze (1967, nagrodzone na festiwalu w San Sebastian), Wrzątek na łysinę (1972), Porażenie prądem (1978), To cholerne życie (1983) i Walc na skórce od banana (1986). Jest laureatem Nagrody Wolności za całokształt twórczości.
Wybrana filmografia:
1967 Lato na górze / Nyár a hegyen / Summer on the Hill
1969 Świadek / A tanú / The Witness
1972 Prezent / Jelenidö / Present
1983 To cholerne życie / Te rongyos élet / Oh, Bloody Life
1987 Walc na skórce od banana / Banánhéjkeringö / Banana Skin Waltz
1988 Titánia, Titánia, avagy a dublörök éjszakája
1991 Narzeczona Stalina / Sztálin menyasszonya / Stalin's Fiancee
1997 Balekok és banditák / Gulls and Gangsters
2008 Majdnem szüz / Virtually a Virgin