Wir
Jedno z pierwszych osiągnięć węgierskiej Nowej Fali. Grupka 20-letnich przyjaciół spędza wakacje nad Cisą. Beztroskie zabawy i rozmowy przerywa niespodziewana tragedia. W odmętach rzeki tonie jeden z chłopców. Dla nastolatków dramatem okazuje się nie tylko utrata przyjaciela, ale przede wszystkim narastające odczucie kruchości życia i nieodzowności śmierci. Dorosłość, w którą wkraczają bohaterowie, okazuje się bowiem w większym stopniu krainą melancholii i żałoby niż młodzieńczych zgryw i idealistycznych marzeń. Gdy pamięć po zmarłym staje się coraz mniej wyraźna, a od dramatycznego wydarzenia upływają kolejne dni, pozostali przy życiu przyjaciele godzą się z nieobecnością kogoś, kto niegdyś był dla nich tak ważny.
Impresyjny Wir, złożony ze swobodnie połączonych scen-etiud, pod względem formalnym i światopoglądowym nawiązywał do triumfującej wówczas Przygody Michelangela Antonioniego. István Gaál przesunął jednak akcent z refleksji egzystencjalnej na płaszczyznę emocjonalną, tworząc smutny i nastrojowy film o nostalgii, która wyrasta z narodowego dziedzictwa Węgrów, a nastraja pesymizmem nie tylko starców, ale nawet pełnych energii nastolatków.
Rafał Syska
István Gaál
Urodzony w 1933 r. w Salgótarjánie, zmarł w 2007 r. Węgierski reżyser, pisarz i scenarzysta. W 1959 r. ukończył Wyższą Szkołę Teatralną i Filmową w Budapeszcie. Działał w Studiu im. Béli Balázsa. Sukces osiągnął już debiutanckim Wirem (1963), który na festiwalu w Karlowych Warach zdobył nagrodę główną, a uznawany jest za zwiastun węgierskiej Nowej Fali. W następnych filmach zwykle podejmował tematykę współczesną, niekiedy sięgając do nieodległej przeszłości i analizując przemiany kulturowe Węgier. Lawirując między metaforyką a brutalnym realizmem, tworzył różnorodne gatunkowo filmy, najlepsze recenzje zbierając za: Powódź zieleni (1965), Zjazd rodzinny (1967), Sokoły (1970, nagrodzony na festiwalu w Cannes) i Martwy pejzaż (1972). Podobnie jak inni twórcy kina węgierskiego, odważnie podejmował tematykę deprawacji jednostki przez system komunistyczny, nierzadko na bohaterów wybierając mieszkańców węgierskiej wsi.
Wybrana filmografia:
1963 Wir / Sodrásban / Current
1965 Powódź zieleni / Zöldár / Green Years
1968 Zjazd rodzinny / Keresztelö / Christening Party
1970 Sokoły / Magasiskola / The Falcons
1972 Martwy pejzaż / Holt vidék / Dead Landscape
1980 Skorupy / Cserepek / Potteries
1989 Nocny transport / Éjszakai szállitás
1996 Sonata rzymska / Római szonáta