Trzecia część nocy
Chciałem po prostu zrobić film bez czołgów, bez armat, inny niż Czterej pancerni i pies, film o moralnych dylematach młodego człowieka, którego nie nauczono, że czasami należy też strzelać. Ale on musi zabić, bo ma jasną sytuację, musi coś zrobić, zaangażować się. I robi to, ale kiepsko. Szalenie mi zależało, żeby zrobić film o inteligencji podczas okupacji, bo na tym się znam, z tego środowiska się wywodzę.
Andrzej Żuławski, Razem
Wszystko w tym filmie przenika i łączy jeden ton, jedna nuta - nuta osobistego przeżycia, którą chwytamy i rozumiemy nawet nie chwytając wszystkich znaczeń oglądanych obrazów. Coś z Norwida? Coś z Grotgera? Coś z Wajdy? A gdyby nawet! (...) To wszystko przecież ma jedno źródło i wspólny rodowód: głębokie pokłady polskich doświadczeń.
Stanisław Grzelecki, Życie Warszawy
Trzecia część nocy jest apokaliptyczną wizją i rządzi się prawami wizji. Wymyka się próbom jednoznacznego powiązania z rzeczywistością, co może najbardziej irytuje oponentów Żuławskiego. Jakkolwiek bowiem określony jest czas i miejsce filmu, a jego realia historyczne potwierdzone, to przecież nie wiemy, co z rzeczy, jakie przydarzają się bohaterowi, dzieje się "naprawdę", co zaś rozegrało się w wyobraźni. (...) Film jest poetycką wizyjną transpozycją wydarzeń realnych, ale moment przejścia realności w transpozycję pozostaje nieuchwytny.
Alicja Helman, Fakty i Myśli
Andrzej Żuławski (ur. 1940) jest jednym z najbardziej kontrowersyjnych polskich reżyserów. Od lat tworzy kino emocjonalne, gwałtowne, obsesyjne, balansujące na granicy obrazowej histerii. Już jako debiutant, twórca wizjonerskiej Trzeciej części nocy (Polska 1971), Żuławski wyraźnie odstawał od peerelowskiego modelu kina i nigdy tak naprawdę się do niego nie dostosował. Po tym, jak cenzura zablokowała jego ekstrawaganckie projekty – nawiązującego do Marca 68 Diabła (Polska 1972) oraz apokaliptyczne s-f Na srebrnym globie (Polska 1976-87) – postanowił wyjechać do Francji i związać swoje artystyczne losy z kinem europejskim. Jego kolejne filmy: Najważniejsze to kochać / L' Important c'est d'aimer (Francja / Włochy / RFN 1975), Opętanie / Possession (RFN 1981), Kobieta publiczna / La femme publique (Francja 1984) czy Narwana miłość / L’amour braque (Francja 1985) nadal szokowały, zarówno nowofalową formą, jak i ekspresyjnym, nawet histerycznym stylem. Sam wyznaje, że robi filmy o tym, co go torturuje i najlepiej wyraża się za pośrednictwem postaci kobiecych. Wielu aktorkom – Małgorzacie Braunek, Romy Schneider, Izabelle Adjani czy Sophie Marceau – zaproponował najodważniejsze, a przy okazji najważniejsze role w ich artystycznym życiu.