Filmy o Wojciechu Jerzym Hasie

Pierwszy odcinek telewizyjnego serialu dokumentalnego o historii Szkoły Filmowej w Łodzi. Autorzy filmu wracają do pierwszych powojennych lat, kiedy w Krakowie powstał i działał Instytut Filmowy. Była to pierwsza po zakończeniu II wojny światowej dydaktyczna instytucja filmowa w Polsce. Kiedy krakowski instytut zakończył działalność, powstała szkoła filmowa w Łodzi. W pierwszym odcinku serialu – poza Wojciechem Hasem – początki szkoły wspominają: Edward Zajicek, Jerzy Kawalerowicz i Mieczysław Jahoda.     

Piotr Litka

Nostalgiczny portret Pożegnań – drugiego pełnometrażowego filmu fabularnego Hasa, zrealizowanego według prozy Stanisława Dygata. Narratorami opowieści po latach są: aktorka Maria Wachowiak oraz krytyk filmowy Andrzej Kołodyński. W filmie występują także operatorzy: Mieczysław Jahoda i Jan Laskowski, aktor Bronisław Pawlik oraz kompozytor Lucjan Kaszycki.

Ja najpierw przeczytałam książkę – wspomina Maria Wachowiak – i to było na długo przed tym, kiedy w ogóle dowiedziałam się, że jest jakiś projekt, że będzie kręcony film z „Pożegnań”. Ta książka była dla nas, dla mojej generacji, podstawową powieścią tamtego okresu. Sama myśl o tym, że to będzie kręcone, a jeszcze ja jako główna bohaterka – to było dla mnie coś absolutnie dziwnego. Jak to będzie?

Znakomita kreacja Lidki, będąca debiutem Marii Wachowiak na dużym ekranie, nastrojowe zdjęcia Mieczysława Jahody, precyzyjna reżyseria Hasa i świetne dialogi Dygata wykreowały jedyny w swoim rodzaju klimat Pożegnań. I choć film ten powstał ponad pół wieku temu, oglądają go kolejne pokolenia kinomanów.

Piotr Litka

Wielogłosowa poetycka opowieść o twórczości Hasa została zrealizowana na dwa lata przed jego śmiercią. Ze snu sen sugestywnie pokazuje warsztat reżysera, sposób pracy z aktorem i powracające w jego twórczości motywy.

Narratorem Ze snu sen jest pisarz Piotr Wojciechowski. Występują w nim: scenograf Jerzy Skarżyński oraz aktorzy z filmów Hasa – Barbara Krafftówna, Gustaw Holoubek  czy wreszcie Jan Nowicki (Józef) oraz Irena Orska. W filmie pojawia się również milczący Wojciech Jerzy Has, filmowany w swoim łódzkim mieszkaniu oraz w pustej hali zdjęciowej.

Wygoda pracy z Wojciechem Hasem – opowiada w filmie Gustaw Holoubek – polegała na tym, że Has nie przerywał ujęcia. Czekał do końca. Potem je powtarzał w tym samym wariancie. Nie poprawiał niczego. Tylko próbował jak gdyby tym sposobem – bardzo powściągliwym, zresztą – dać do zrozumienia, że być może trafi na lepsze poczucie aktora, lepsze samopoczucie, w tej samej wersji interpretacyjnej.

Ze snu sen próbuje odtworzyć klimat filmów Hasa, poprzez umiejętne łączenie kreacyjnych scen współczesnych z cytatami z dzieł reżysera, który – według jednego z bohaterów dokumentu – był poetą przemijania, czasu i poetą śmierci.

Piotr Litka