Wystawa „Kroki”

Punktem wyjścia „Kroków” jest chodzenie jako najbardziej pierwotna i zarazem ponadczasowa forma relacji istoty ludzkiej z przestrzenią. Interesuje nas horyzont doświadczenia wyznaczony przez odległość, którą człowiek jest w stanie przejść na własnych nogach.

Wystawa powstaje w cieniu kryzysu cywilizacji ufundowanej na akceleracji życia, pracy, konsumpcji informacji i doświadczeń, a także na będącym motorem tego przyspieszenia paradygmacie technologicznym. Tymczasem tempo, w którym chodzi człowiek, pozostaje niezmienne od początku historii ludzkości, czyli od chwili, w której nasi przodkowie przybrali postawę wyprostowaną i zaczęli kroczyć na dwóch nogach. Jeżeli istnieje więc droga, na której odnaleźć można zerwane połączenia umysłu z ciałem i ciała z Innymi – otoczeniem i naturą – należy ją przejść na piechotę.

„Chodzenie, w wersji idealnej, jest stanem, w którym umysł, ciało i świat spotykają się z sobą, jak gdyby były trzema prowadzącymi rozmowę postaciami, trzema dźwiękami niespodziewanie łączącymi się w akord” – pisze Rebecca Solnit w książce Zew włóczęgi. Opowieści wędrowne.

Praktykowanie chodzenia nie wymaga zastosowania żadnych technologii. Idąca osoba nie zostawia śladu węglowego. Chodzenie jest zakorzenione w ciele tak głęboko jak oddychanie i bicie serca, z których rytmami jest zharmonizowane. Nie zajmuje myśli, lecz mimo tego – a raczej właśnie dlatego – zostawia miejsce na myślenie. Stąd ścisły związek chodzenia i filozofowania. „Jak najmniej siedzieć” – apeluje w Ecce Homo Fryderyk Nietzsche, który „cierpliwość pośladków” nazywał grzechem przeciw Duchowi Świętemu. Nietzsche, wytrawny i namiętny piechur, zalecał, by nie ufać żadnej myśli zrodzonej w bezruchu – sam filozofował przede wszystkim w marszu.

Chodzenie jest uniwersalne; wśród sprzeczności, które przekroczyć można na piechotę, jest  opozycja między tym, co indywidualistyczne, a tym, co społeczne. Każda osoba chodzi na własnych nogach i czyniąc to, kroczy drogą poznania samej siebie. Jednocześnie chodzenie ma charakter demokratyczny i posiada potencjał polityczny, uwalniany zarówno przez figury wywrotowców i wywrotowczyń idących pod prąd i schodzących z utartych ścieżek, jak i tych, którzy decydują się iść razem, zmieniając swoje wspólne kroki w pochody, marsze protestu i demonstracje.

Chodzenie jest formą doświadczania przestrzeni miarą własnego ciała. Jednocześnie ma wymiar duchowy, który dochodzi do głosu, kiedy rytm kroków zmienia się w mantrę, a marsz w pielgrzymkę. W stronę etycznego i zarazem ekonomicznego aspektu chodzenia prowadzą nas z kolei ślady migrantów i uchodźców, którzy w epoce zaawansowanych technologii komunikacyjnych jakże często pokonują dystans dzielący zagrożenie od bezpieczeństwa na piechotę, na własnych nogach przekraczając zielone granice.

***

Projekt „Kroki” stworzony został w przekonaniu, że sztuka dostarcza wyjątkowych narzędzi do refleksji nad chodzeniem. Specyfika tej dziedziny, w której wyobraźnia i abstrakcyjne myślenie tak ściśle splatają się ze zmysłowością i emocjami, umożliwia głęboki wgląd w kulturowe, symboliczne, egzystencjalne i polityczne znaczenia naszych kroków. Chodzenie znajduje w sztuce zarówno odbicie, jak i konceptualizacje; teoria chodzenia przenika się z jego praktykowaniem, a introspekcja idzie w parze z fascynacją światem.

„Kroki” złożone są zatem z dwóch dopełniających się części. Pierwsza to wystawa rozgrywająca się w trzech instytucjach znajdujących się od siebie nawzajem w piechotowych odległościach. Druga część ma charakter partycypacyjny: składają się na nią stworzone przez osoby artystyczne scenariusze oprowadzań, spacerów, przechadzek i wypraw, których publiczność będzie mogła doświadczyć na własnych nogach.

Wystawa pomyślana jest jako antologia proponowanych przez artystów sposobów praktykowania, przeżywania i reprezentowania chodzenia. W różnorodności zgromadzonych w tym zbiorze prac, odbija się wielowymiarowość natury chodzenia – mnogość kierunków, w których prowadzić nas może każdy krok. Ze względu na fakt, że teoria chodzenia rodzi się na gruncie jego praktykowania, uprzywilejowane miejsce w wyborze prezentowanych dzieł przyznajemy filmom, dokamerowym performensom, zapisom i śladom kroków. Sięgamy do konceptualnych i performatywnych fundamentów współczesnego namysłu nad chodzeniem w sztuce. Przywołujemy przypadki aktualizacji motywu pielgrzymki. Przyglądamy się krokom o charakterze wywrotowym. Podejmujemy refleksję nad chodzeniem w kontekście kryzysu cywilizacyjnego, a także kryzysu migracyjnego. Zajmujemy się przechadzkami, które odbywają się w świecie wirtualnym. Z drugiej strony wsłuchujemy się w odgłosy kroków, które układają się w dialog z naturą. Zwracamy uwagę zarówno na melodramatyczny potencjał chodzenia, jak i jego absurdalny, przekorny i burleskowy rys – a także na nieobojętny w kontekście festiwalu filmowego fakt, że historia kina nieprzypadkowo, jak sądzimy, zaczyna się od obrazu poświęconego idącym ludziom (Wyjście robotników z fabryki braci Lumière).

Jeżeli wystawę potraktować jako rezerwuar wyobrażeń i teorii chodzenia, to partycypacyjna część „Kroków” stanowi okazję do zastosowania artystycznych idei w praktyce. Wśród opracowanych przez artystów i artystki scenariuszy wypraw, spacerów i przechadzek są propozycje przeznaczone do samodzielnego przejścia i pomyślane dla indywidualnej osoby pieszej. Są także takie, których doświadczyć można w formie zorganizowanej, w postaci oprowadzań i wycieczek z przewodnikiem. Do realizacji tej części projektu zaprosiliśmy osoby twórcze związane z Wrocławiem. Choć bowiem poruszanie się na dwóch nogach ma charakter uniwersalny, to zawsze chodzi się w konkretnym miejscu; opowiadając o krokach w ogóle, mówimy zatem w szczególności o tych, które stawia się we Wrocławiu.

Emilia Orzechowska, Stach Szabłowski

galeria Studio BWA Wrocław

Krupa Gallery
19 lipca – 13 października 2024 

Galeria Entropia
19 lipca – 2 sierpnia, 2 – 13 września

Wystawa „Kroki” organizowana jest przez Stowarzyszenie Nowe Horyzonty i BWA Wrocław Galerie Sztuki Współczesnej w partnerstwie z Galerią Entropia i Krupa Art Foundation.

artyści & artystki:

Francis Alÿs, Marcin Harlender i Mariusz Jodko, Karolina Freino, Anna Janczyszyn-Jaros, Krystyna Jędrzejewska-Szmek, Igor Krenz & Wojciech Niedzielko, Hiwa K., Piotr Kopik, Robert Kuśmirowski, Zbigniew Libera, Krzysztof Maniak, Honorata Martin, Sebastian Diaz Morales, Józef Robakowski, Total Refusal, Klaudiusz Ślusarczyk, Mikołasj Szpaczyński, Piotr Pawlak, Zorka Wollny, Vova Vorotniov.

zespół kuratorski:

Emilia Orzechowska & Stach Szabłowski oraz Joanna Stembalska, Alicja Jodko i Mariusz Jodko