Retrospektywa: Pedro Costa

Urodził się w Lizbonie w 1959 roku. Porzucił historię na rzecz studiów w lizbońskiej szkole filmowej pod okiem poety i reżysera António Reisa. Jego pełnometrażowy debiut Krew (O Sangue) miał premierę na MFF w Wenecji w 1989 roku. Kolejny film Dom z lawy (Casa de Lava), zrealizowany na wyspie Fogo w archipelagu Wysp Zielonego Przylądka, był pokazywany w Cannes w 1994 roku. Następnie nakręcił m.in. Kości (Ossos), W pokoju Wandy (No Quarto da Vanda), Gdzie spoczywa twój uśmiech?  (Où gît votre sourire enfoui?) o twórczości Danièle Huillet i Jean-Marie Strauba. Obok Manoela de Oliveiry, Akiego Kaurismäkiego i Víctora Erice'a wyreżyserował jedną z części nowelowego Centro Histórico pod tytułem Słodki egzorcysta (Sweet Exorcist). Jego prace były prezentowane w galeriach i muzeach na całym świecie. W 2014 roku za Konia Forsę (Cavalo Dinheiro) otrzymał tytuł najlepszego reżysera na MFF w Locarno.

"W kinie Pedra Costy poezja spotyka się z rockową energią. Radykalny wybór tego reżysera polega na odwróceniu obowiązujących w kinie reguł: zamiast opowiadać, Costa słucha, zamiast narzucać rzeczywistości swoją wizję, pozwala by ta przemówiła. Zamiast najeżdżać dzielnicę slumsów Fontainhas (gdzie powstała jego słynna trylogia Kości, W pokoju Wandy, Pochód młodości, 1997-2006) pełnymi sprzętu truckami i świecić lampami w okna pozbawionych prądu mieszkań, zrozumiał, że jego celem jest wydobycie tego już istniejącego, prawdziwego, ukrytego światła z ludzi i miejsc. Sposób, w jaki Costa robi filmy (w kilkuosobowej ekipie, amatorską kamerą, samodzielnie produkując i sprzedając swoje produkcje), jest demonstracją politycznego i etycznego stosunku do rzeczywistości. Sytuując się na pograniczu fikcji i dokumentu, pracując od lat z tymi samymi bohaterami (Ventura czy Wanda), Portugalczyk eksploruje kolonialną przeszłość swojego kraju, wywołuje jej duchy, egzorcyzmuje, uwalnia i leczy. "Moje kino jest po to, żeby zapomnieć" - przekonuje. Czujny obserwator przegranej młodości (Krew, Kości), lojalny towarzysz imigrantów, wykluczonych i niewidzialnych (Dom z lawy,trylogia czy Koń Forsa), Pedro Costa tworzy przestrzeń, w której jego bohaterowie nie tylko mogą odzyskać głos, ale którą także współtworzą. Niebywałe, malarskie piękno filmów Costy jest naturalnym pięknem miejsc, w których stawia kamerę, sam będąc nie tyle kreatorem, co medium dla rzeczywistości. Pedro Costa pracuje obecnie nad nowym filmem Vitalina Varela, którym powraca do lisbońskiej dzielnicy Fontainhas." (Małgorzata Sadowska)

Filmografia:

1987 Cartas a Julia (kr. m.)

1990 Krew / O Sangue / Blood

1994 Dom z lawy / Casa de Lava / Down to Earth

1997 Kości / Ossos / Bones

2000 W pokoju Wandy / No Quarto da Vanda / In Vanda's Room

2001 Danièle Huillet, Jean-Marie Straub, cinéastes (odcinek Cinéastes, de notre temps, serial TV)

2002 Gdzie spoczywa twój uśmiech? / Onde Jaz o Teu Sorriso? / Où gît votre sourire enfoui? / Where Does Your Hidden Smile Lie?

2003 6 bagatelas (kr. m.)

2006 Pochód młodości / Juventude Em Marcha / Colossal Youth

2007 Tarrafal (kr. m. w O Estado do Mundo / The State of the World)

2007 Łowcy królików / The Rabbit Hunters (kr. m. w Memories, Jeonju Digital Project)

2009 Ne change rien

2010 O Nosso Homem / Our Man (kr. m.)

2012 Słodki egzorcysta / Sweet Exorcist / Lamento da Vida Jovem (kr. m. w Centro Histórico)

2014 Koń Forsa / Cavalo Dinheiro / Horse Money

2018 Vitalina Varela

Wybrana bibliografia:

AZOURY Philippe, COSTA Pedro, CRESPO, Nuno, CASA DE LAVA SCRAPBOOK, Pierre Von Kleist Editions, Lisbon 2013
RANCIÈRE Jacques, LES ÉCARTS DU CINÉMA, La Fabrique editions, Paris, 2012
BELLOUR Raymond, (org), Trafic, nº 77, June 2011
CABO Ricardo Matos (org) CEM MIL CIGARROS - OS FILMES DE PEDRO COSTA, Orfeu Negro/ Midas Filmes, Lisboa 2009
«FORA! OUT!», Rui Chafes, Pedro Costa, with Catherine David and João Fernandes, Fundação de Serralves, Porto 2005
COMOLLI Jean-Louis, CORPS ET CADRE: cinéma, éthique, politique, Verdier, Paris, 2011
COSTA Pedro, CASA DE LAVA SCRAPBOOK, Cinematrix, Tóquio, 2011
COSTA Pedro, HUILLET Danièle, STRAUB Jean-Marie, ONDE JAZ O TEU SORRISO / DIALOGUES, Assírio & Alvim, Lisboa, 2004
COSTA Pedro, NEYRAT, Cyril, RECTOR, Andy, UN MERLE DORÉ, UNE BOUQUÉE DE FLEURS, UNE CUILLÈRE D'ARGENT, DANS LA CMBRE DE VANDA - un film de Pedro Costa, Capprici, Paris, 2008
DUARTE Daniel Ribeiro (org), O CINEMA DE PEDRO COSTA, Centro Cultural Banco do Brasil, Brasília, 2010
HASUMI Shiguéhiko, KITAKOJI Takashi, PEDRO COSTA, WHISPERING IN DISTANT CHAMBERS, Sendai Mediatheque, Tokyo 2007
MOREFIELD Kenneth, Faith and Spirituality in Masters of World Cinema, Cambridge Scholars Publishing, Newcastle upon Tyne, 2008
OUMANO Elena, Cinema Today - A Conversation with Thirty-Nine Filmmakers from Around the World, Rutgers University Press, New Jersey, 2010
PANTEBURG Volker, Ränder des kino - GODARD, WISEMAN, BENNING, COSTA, August Verlag Berlin, Berlim, 2010
RANCIÈRE Jacques, O Espectador Emancipado, Orfeu Negro, Lisbon, 2010
UN-SEONG Yoo (org), PEDRO COSTA, JIFF, Jeonju, 2010
VILLAIN Dominique, Le travail du cinéma 1, Presses Universitaires de Vincennes, Saint-Denis, 2012

Partner retrospektywy: Instytut Camoes