English

Kochankowie muzyki

Ken Russell
The Music Lovers
Wielka Brytania 1970 / 123’

Kontynuując portretowanie najwybitniejszych kompozytorów, Russell przechodzi z małego ekranu na duży. Tym razem przed obiektywem stawia Piotra Iljicza Czajkowskiego – genialnego artystę uwielbianego przez carski dwór i melomanów na całym świecie, zmagającego się ze swoim homoseksualizmem. Z jednej strony orientacja jest dla niego niezgłębionym źródłem inspiracji, a z drugiej – okazuje się przyczyną osobistych tragedii. W pełnych wizualnej i muzycznej dezynwoltury sekwencjach Russell opisuje związek autora Jeziora łabędziego z najbliższymi: bratem, który żeruje na jego talencie, bajecznie bogatą wielbicielką Nadjeżdą von Meck czy Antoniną Miljukową, żoną kompozytora i baleriną z niezaspokojonym apetytem zarówno na seks, jak i na pieniądze. Jeśli dodamy do tego jeszcze licznych kochanków twórcy Śpiącej królewny, otrzymamy prawdziwy wulkan namiętności, z których rodzi się pełna pasji, ale i bólu muzyczna twórczość.

Piotr Kletowski

Ken Russell

Enfant terrible brytyjskiego kina (1927-2011). Często zwany brytyjskim Fellinim, choć od Felliniego różniło go to, że znacznie częściej niż włoski mistrz przekraczał granice dobrego smaku. Wypracował niezwykły „teledyskowy” styl. W swojej karierze portretował przede wszystkim innych artystów, ale na wyżyny filmowego rzemiosła wspiął się subtelnymi adaptacjami erotycznej klasyki D.H. Lawrence’a. Był filmowym samoukiem, do branży wszedł jako znakomity fotosista. Wcześniej był m.in. tancerzem, pilotem w RAF-ie i marynarzem. Umiłowanie dynamiki i ruchu będzie cechowało jego formalnie „odjechane” filmy, w których szalone jazdy kamery, ekspresyjny montaż i pasaże muzyki klasycznej będą wprowadzały widza w świat subiektywnych odczuć wielkich luminarzy XIX-wiecznej sztuki, niezaspokojonych zmysłowo zakonnic, eksperymentujących z narkotykami naukowców i prowadzących podwójne życie prostytutek.

Tematem kampowych filmów Russella zawsze będzie wolność człowieka, której ten zwykle szuka albo w seksualnym ekscesie, albo w religii, albo w ich przetworzeniu – w sztuce. Był pionierem muzycznego wideo (realizował zresztą pierwsze klipy wyświetlane w MTV), spełniał się również w operze. Jednak do końca pozostał wierny sztuce filmowej, którą uprawiał nawet w przydomowym ogródku, kiedy ciężko chory mógł nagrywać jedynie za pomocą kamery VHS. Nie sposób przecenić wpływu, jaki Russell wywarł na reżyserów, którym niemiły jest przaśny realizm – zarówno mu współczesnych, jak i obecnie realizujących wizjonerskie kino. Bez cienia przesady można napisać, że Ken Russell był Oscarem Wilde’em angielskiego kina lat 60. i 70., królem przesytu, baroku i ironii, ukrywającym w sobie przewrotną mądrość. Mark Kermode – badacz i admirator twórczości reżysera – nazwał jego filmy świadectwem wielkości brytyjskiego kina lat 70. Jednak najlepiej kino Russella podsumował Terry Gilliam, mówiąc: filmy twórcy Diabłów były dowodem na to, że najważniejsza w kinie jest wyobraźnia, zwłaszcza nieokiełznana.

Piotr Kletowski

Wybrana filmografia

1967 Mózg za miliard dolarów / Billion Dollar Brain

1969 Zakochane kobiety / Women in Love

1970 Kochankowie muzyki / The Music Lovers

1972 Dziki mesjasz / Savage Messiah

1974 Mahler

1977 Valentino

1980 Odmienne stany świadomości / Altered States

1984 Zbrodnie namiętności / Crimes of Passion

1986 Gotyk / Gothic

Twórcy

reżyseria Ken Russell
scenariusz Melvyn Bragg
zdjęcia Douglas Slocombe
montaż Michael Bradsell
muzyka André Previn
obsada Richard Chamberlain, Glenda Jackson, Max Adrian
producent Ken Russell
produkcja Russ-Arts
właściciel praw Park Circus
język angielski