Nikita reż. Luc Besson
Roman Gutek: Francuski neobarok filmowy
Film Holy Motors Leosa Caraxa miał światową premierę na ubiegłorocznym festiwalu w Cannes. Nie przystawał do większości konkursowych tytułów. Oprócz nielicznych entuzjastycznych recenzji francuskich krytyków, reszta opinii była raczej chłodna, jurorzy również nie docenili tego niezwykłego dzieła
Wszyscy oni zdawali się być zaskoczeni, zdezorientowani i oszołomieni rozbuchaną formą filmu. Właśnie przerost tej ostatniej nad treścią stanowił według nich najpoważniejszy zarzut i jego słabość. Natomiast porywająca wizualna strona tego dzieła, jego dynamiczna forma oraz młodzieńcza żywiołowość reżysera i wyczucie współczesności podbiły młodą publiczność. Również naszego festiwalu, gdzie film miał polską premierę, a goszczący we Wrocławiu reżyser był oblegany przez licznych wielbicieli niczym muzyczny idol.
Holy Motors nawiązuje formą do estetyki i mitologii neobaroku - bardzo specyficznego i niepowtarzalnego zjawiska we francuskim kinie. Tym mianem krytycy zaczęli określać filmy debiutujących na początku lat 80. XX wieku Jean-Jacques'a Beineixa, Luca Bessona i Leosa Caraxa, którzy zerwali z dominującym w kinematografii francuskiej naturalizmem. Postawili na obraz, styl, nastrój, groteskę, przerysowanie, a nie na myśl i treść.
Zaproponowana przez nich postmodernistyczna estetyka opierała się na efektownej, krzykliwej, osobliwej stronie wizualnej, czerpiącej garściami z wideoklipów, komiksów, reklamy, a także na nieskrępowanej zabawie filmowymi gatunkami i znanymi już narracjami, opowiadanymi świeżo, często z domieszką czarnego humoru, absurdu, surrealizmu, lub też odwrotnie - z pełną powagą, romantycznym patosem, liryzmem, a czasami łącząc to wszystko. Neobarokowe filmy tworzyli przez blisko dekadę. Najbardziej konsekwentny i wierny raz obranej drodze pozostał Carax. Besson reżyseruje komercyjne filmy. Beineix zajął się produkcją i realizuje krótkie filmy, tworzy także animacje.
W ramach specjalnego cyklu w programie tegorocznego 13. MFF T-Mobile Nowe Horyzonty we Wrocławiu (18 - 28 lipca) będzie można zobaczyć praktycznie wszystkie "neobarokowe" filmy. Zostanie przypomniany cały dorobek Leosa Caraxa - od czarno-białego debiutu inspirowanego Godardem i Cocteau Chłopak spotyka dziewczynę, przez wizjonerską, nagrodzoną nagrodą Alfreda Bauera w Berlinie Złą krew z kwartetem: Julie Delpy, Juliette Binoche, Michel Piccoli i Denis Lavant, legendarnych, powstających kilka lat Kochanków z Pont-Neuf, po Polę X i Holy Motors.
W ramach specjalnego cyklu w programie tegorocznego 13. MFF T-Mobile Nowe Horyzonty we Wrocławiu (18 - 28 lipca) będzie można zobaczyć praktycznie wszystkie "neobarokowe" filmy. Zostanie przypomniany cały dorobek Leosa Caraxa - od czarno-białego debiutu inspirowanego Godardem i Cocteau Chłopak spotyka dziewczynę, przez wizjonerską, nagrodzoną nagrodą Alfreda Bauera w Berlinie Złą krew z kwartetem: Julie Delpy, Juliette Binoche, Michel Piccoli i Denis Lavant, legendarnych, powstających kilka lat Kochanków z Pont-Neuf, po Polę X i Holy Motors.
W programie również pięć filmów Beineixa: od spektakularnego debiutu Diva (pierwszy film neobarokowy), historii młodego listonosza-melomana zafascynowanego popularną śpiewaczką operową, przez Księżyc w rynsztoku z Gerardem Depardieu i Nastassją Kinski, kontrowersyjną (i nominowaną do Oscara) Betty o destrukcyjnej miłości pary outsiderów, po Roselyne i lwy oraz IP5. Nie zabraknie kultowych dzieł Luca Bessona: postapokaliptycznego filmu Ostatnia walka, thrillera miejskiego Subway, poetyckiej opowieści o rywalizacji i przyjaźni dwóch mężczyzn rozmiłowanych w nurkowaniu Wielki błękit ze świetnymi kreacjami Jeana Reno, Jeana-Marca Barra i Rosanny Arquette, słynnej Nikity oraz podwodnej symfonii Atlantis.
Takich kolejek przed kasami, jakie ustawiały się w kinach wyświetlających po raz pierwszy w Polsce - podczas organizowanego przez mnie w latach 80. Warszawskiego Festiwalu Filmowego - wczesne filmy Beineixa, Bessona i Caraxa, mógłby pozazdrościć niejeden reżyser. Nie były to jeszcze powszechnie znane nazwiska. Jednak młoda publiczność, która oblegała WFF, wiedziała już, że na ekranie będzie "odlot", że nad Sekwaną rodzi się coś niezwykłego. Ekscentryczni bohaterowie, feeria barw, dezynwoltura narracyjna i ciekawe ścieżki dźwiękowe - to wszystko składało się na oryginalne i niepowtarzalne dzieła, idealnie trafiające w upodobania zbuntowanej młodej widowni pod każdą szerokością geograficzną. Mam nadzieję, że uwiodą także publiczność w lipcu we Wrocławiu.
Roman Gutek