Roman Gutek: Inspiracje z lat 80.
Podczas tegorocznej edycji Międzynarodowego Festiwalu Filmowego T-Mobile Nowe Horyzonty odbędzie się przegląd filmów zrealizowanych w Studiu Filmowym im. Karola Irzykowskiego. Studio istniało w latach 1981 - 2005, a swój złoty okres przeżywało w latach 80. ubiegłego wieku.
Studio powstało na początku 1981 roku na fali solidarnościowej wolności z inicjatywy grupy młodych absolwentów łódzkiej szkoły filmowej z końca lat 70., skupionych wokół Janusza Kijowskiego, którym udało się stworzyć odważną artystyczną alternatywę dla ówczesnej coraz bardziej skomercjalizowanej polskiej kinematografii. Na patrona wybrano - wzorem węgierskiego Studia im. Beli Balázsa - klasyka polskiej myśli filmowej. Studio miało umożliwiać start przede wszystkim młodym twórcom, ale w rzeczywistości obok młodych zgromadzili się artyści, którzy z różnych względów nie mogli realizować filmów w innych warunkach. W studiu nie było także ani gatunkowych, ani metrażowych ograniczeń.
Dojrzewałem razem z twórcami skupionymi w Studiu im. Irzykowskiego. Wiele z powstałych tam filmów, często mimo zakazów cenzury, pokazywałem w Warszawie w Dyskusyjnym Klubie Filmowym "Hybrydy", wiele z nich miało premiery na stworzonym przeze mnie w 1885 roku Warszawskim Festiwalu Filmowym. Były wśród nich między innymi tak wybitne filmy jak "Nadzór" (1983) Wiesława Saniewskiego, "Niedzielne igraszki" (1983) Roberta Glińskiego, "Kartka z podróży" (1983) Waldemara Dzikiego, "Przechodzień" (1983) Andrzeja Titkowa, "Dom wariatów" (1984) i "Życie wewnętrzne"(1984) Marka Koterskiego, "Kornblumenblau" (1988) Leszka Wosiewicza, "Fala" (1986) i "Kocham kino" (1987) Piotra Łazarkiewicza, "Ostatni dzwonek" (1989) Magdy Łazarkiewicz czy "Pożegnanie jesieni" (1990) Mariusza Trelińskiego.
Wiele zawartych wówczas przyjaźni i znajomości trwa do dzisiaj. Wtedy też poznałem Piotra Łazarkiewicza. W końcu 2007 roku napisał do mnie e-mail, którego część dotyczącą studia przytaczam w całości:
"Wracam do pomysłu retrospektywy Studia im. Irzykowskiego na Twoim festiwalu. Dołączyłem do listu taki plus minus zestaw. Może być większy. Myślę, że na dzisiaj to się sprawdzi. I - może - pokaże, że jeszcze nie tak dawno to nasze kino miało jakiś sens. Dzisiaj, w dobie tabloidyzacji kina polskiego, jak wiesz, strasznie rzadko trafiają się naprawdę artystyczne filmy. Filmy, które można bez kompleksów pokazywać np. na festiwalach filmowych. Ton nadaje swoiście rozumiana komercja. OK. Niech sobie będzie. Ale oprócz niej powinno istnieć prawdziwe kino... Może przypomnienie Studia, a przede wszystkim RUCHU MYŚLI wokół niego, dałoby do myślenia dzisiejszym decydentom. Myślałem, że można by zaprosić parę osób związanych kiedyś ze Studiem. Tu wybór jest duży, bo są to m.in. Jarek Sander (rozmawiałem z Nim, jest entuzjastą tego pomysłu), Robert Gliński, Marek Koterski, Andrzej Titkow, Mariusz Treliński, Wojtek Nowak, Leszek Wosiewicz, Robert Turło, Łukasz Wylężałek, Jasio Kolski, Marysia Zmarz, Darek Gajewski, Janek Hryniak, Wojtek Maciejewski, Wiesio Saniewski czy niżej podpisany (plus Żona). Myślałem, żeby do tego dołączyć mój film o Jacku Skalskim, bo on opowiada także, a może nawet przede wszystkim, kawałek historii tego pokolenia, tej grupy. Zastanów się, Roman, moim zdaniem warto."
Nie musiałem się specjalnie zastanawiać. Bardzo chciałem przypomnieć widzom te filmy, ponieważ były mi szczególnie bliskie. Spotkałem się z Piotrem w tej sprawie kilka razy, omówiliśmy różne szczegóły. Niestety, kilka tygodni przed rozpoczęciem festiwalu w 2008 roku dotarła do nas wiadomość o jego nagłej śmierci. Zamiast filmów ze studia na festiwalu w 2008 roku pokazaliśmy cały jego dorobek. Teraz nadszedł czas, aby ideę Piotra zrealizować.
Może przypomnienie studia będzie inspirujące dla młodych twórców, którzy jak chciał Piotr, mogą tworzyć prawdziwe kino, wzajemnie się o nie spierając, ale też wspomagając, tak jak to czynili ich koledzy ze studia.
Roman Gutek