Desperaci

Urodzony w 1921 roku w Vácu, węgierski reżyser i scenarzysta, jedna z najwybitniejszych postaci europejskiego kina lat 60. i 70. Studiował historię sztuki, prawo i etnografię, a potem reżyserię.

Związany z partią komunistyczną, brał też udział w reformie rolnej, a swoje doświadczenia z tego okresu zawarł w filmie Ożywcze wiatry (1968). Przed debiutem fabularnym zrealizował kilkadziesiąt filmów dokumentalnych. Międzynarodową sławę zdobył Desperatami (1965) i Gwiazdami na czapkach (1967), w których stworzył oryginalną poetykę długich ujęć, zrytmizowanego ruchu aktorów na planie filmowym i ekspresyjnych zdjęć (jego najbliższym współpracownikiem był w tym czasie operator Tamás Somló). Na płaszczyźnie tematycznej eksponował analizę historiozoficzną, ukazując słabą jednostkę poddaną upokarzającym działaniom anonimowego systemu. Swoją odrębność estetyczną zachował także w późniejszej twórczości, często realizując filmy we Włoszech, np. Pacyfistkę (1970) czy Technikę i rytuał (1971). Wspaniałe efekty osiągał zarówno w filmach eksplorujących tematykę współczesną, jak i historyczną, np. w obrazach Węgierskiej Republiki Rad – Cisza i krzyk (1968) oraz Agnus Dei (1970). Metaforykę kolejnych filmów ujmował w coraz bardziej alegoryczną formę, zmierzając w stronę ludowych powiastek, mitologii i parateatralnego performence'u. Wciąż aktywny zawodowo, w ostatnich latach pozytywne recenzje otrzymał za Sezon potworów (1986), Cholera, komary (2000), Ostatnia kolacja Pod Gniadym Arabem (2001) czy Wstawaj kumie, nie śpij (2003). W 1979 roku otrzymał nagrodę za całokształt twórczości na festiwalu w Cannes, a w 1987 podobne wyróżnienie na festiwalu w Wenecji. Niezmiennie uznawany jest za jednego z najoryginalniejszych filmowców lat 60. i 70., wpłynął na twórczość takich reżyserów jak Theo Angelopoulos czy Béla Tarr.