Pierwszy dźwiękowy film Chaplina. Wielki komik uznał, że nie może dłużej milczeć, gdy w Europie Żydzi stali się ofiarami faszystów. Dyktator to głos w obronie prześladowanych, apel o pokój, a przede wszystkim satyra na Hitlera, którego wyobraża tutaj satrapa Hynkel. Satyra nadzwyczaj celna, choć w świetle naszej wiedzy o ogromie i potworności zbrodni nazistowskich wydaje się wręcz nieprzyzwoicie… łagodna.

Chaplin wykorzystał fakt, że przywódca III Rzeszy przypomina z wyglądu jego ekranowe wcielenie – Trampa (Ten wąsik, ach, ten wąsik!). Zagrał więc podwójną rolę – tytułowego dyktatora oraz żydowskiego fryzjera, który w ostatnich dniach I wojny światowej ratuje życie niemieckiemu oficerowi. Sam jednak traci pamięć, spędza lata w szpitalu i nie zdaje sobie sprawy, że na zewnątrz trwają pogromy jego współbraci.

Do historii kina przeszło kilka scen z filmu: golenie w rytm Tańca węgierskiego Brahmsa, taniec Hynkela z globusem czy przemówienia dyktatora, podczas których Chaplin przedrzeźnia wrzaski Hitlera i jego teatralne gesty (twórca wymyślił nawet specjalny język, będący parodią niemieckiego). W tych fragmentach widać komediowy geniusz autora Świateł wielkiego miasta niepodlegający niszczącemu działaniu czasu.

A co z pacyfistycznym i humanistycznym przesłaniem filmu? Może jest zbyt dosłowne, może nazbyt łopatologicznie zostało wyrażone w epilogu (pamiętajmy jednak, kiedy Dyktator powstał). Czy to jednak znaczy, że straciło na aktualności? Niestety, nie straciło.

Bartosz Żurawiecki