Właściwie wiemy o Casablance wszystko. Że miała być rutynowym, trzeciorzędnym melodramatem, a stała się „legendą kina”. Że scenariusz kończono, gdy trwały już zdjęcia. Że słynna fraza Zagraj to jeszcze raz, Sam nigdy w filmie nie pada. Że w ostatniej scenie jako statystów zatrudniono karłów, by uzyskać odpowiednie proporcje… Ale czy wiemy też, na czym tak naprawdę polega fenomen popularności tego filmu?

Chłodnym okiem patrząc, Casablanca jest przeglądem niedorzeczności i ucieleśnieniem amerykańskiej ignorancji. Na przykład naczelny wróg III Rzeszy, ścigany przez hitlerowców uciekinier z obozu koncentracyjnego, Victor Laszlo, narodowości, hm… czechosłowackiej (tak, Laszlo to bardzo „czechosłowackie” nazwisko), w nienagannie skrojonym garniturze, z piękną Ingrid Bergman u boku wkracza do lokalu Ricka (czyli Humphreya Bogarta), głośno podaje swoje nazwisko i paraduje przed siedzącymi tam gestapowcami. Znajdziemy w filmie jeszcze parę rozwiązań, o których logikę i prawdopodobieństwo nie należy pytać.

A jednak z tej umowności i sztuczności rodzi się prawda, kuriozalne sytuacje zaś dostarczają nam autentycznych przeżyć. Gdy Bogart – grający cynika o romantycznej naturze i złamanym sercu – czyni gorzkie wyrzuty Ingrid Bergman, a ona płacze glicerynowymi łzami, płaczemy razem z nią. Dlaczego? Prawdę mówiąc, nie mam pojęcia. Wiem natomiast, że też chciałbym się znaleźć w lokalu Ricka i posłuchać, jak Sam gra raz jeszcze As Time Goes By.

Bartosz Żurawiecki