Światła variété

Federico Fellini urodził się w Rimini, kurorcie nad Adriatykiem. Fascynował go cyrk i spektakle wodewilowe, wystawiane w jego mieście. Uczył się w szkołach katolickich, co też miało wpływ na jego późniejsze dzieła - krytyczne wobec Kościoła, ale również przesiąknięte duchowością. Początkowo Fellini pracował jako dziennikarz kryminalny i karykaturzysta, następnie rozpoczął karierę filmową, pisząc teksty dla aktora Aldo Fabriziego. W 1943 Fellini poznał i poślubił aktorkę Giuliettę Masinę, która wystąpiła później w kilku jego filmach. Fellini twierdził, iż miała ona największy wpływ na jego prace. W 1945 nastąpił pierwszy wielki przełom w jego karierze filmowej - Fellini został zaproszony do współpracy przy scenariuszu do filmu Rzym, miasto otwarte, nowatorskiego dzieła reżysera Roberto Rosseliniego, przedstawiciela neorealizmu. W 1948 Rosselini nakręcił film Miłość, której jedna część oparta była na autorskim scenariuszu Felliniego Il Miracolo.

Światła variété, nakręcone we współpracy z uznanym twórcą Alberto Lattuadą, stanowiły debiut Felliniego jako reżysera. Chociaż jego wczesne dzieła mieściły się zdecydowanie w tradycji neorealistycznej, od samego początku wyróżniały się one zainteresowaniem dziwactwami bohaterów oraz zamiłowaniem do absurdalnego humoru. 

Międzynarodowy przełom w karierze Felliniego przyniósł film La Strada (1954). Do jego sukcesu ogromnie przyczyniła się niezapomniana muzyka Nina Roty. W ten sposób zaczęła się współpraca dwóch artystów, którą zakończyć miała dopiero śmierć Roty w 1979 r. N przełomie lat 50. i 60., po dwóch mocnych dziełach (Niebieski ptak – 1955 i Noce Cabirii – 1956), Fellini nakręcił swoje dwa najważniejsze obrazy: Dolce Vita (1959) i 8 ½ (1963).  

W następnym filmie, Giulietta i duchy (1965) Fellinie zadebiutował w kolorze. Rolę tytułową zagrała w nim Masina, której kariera nie rozwijała się w owym czasie dobrze i która przeżywała poważny kryzys związku z reżyserem. Następne dzieło Felliniego często określane jest przez krytyków sformułowaniem „ne plus ultra”. Satyricon (1969) był luźno oparty na ocalałych fragmentach Satyrykonu Petroniusza i stanowi najbardziej fantasmagoryczne z dzieł Felliniego. W następnych latach reżyser zrealizował kilka świetnych i bardzo skromnych filmów z pogranicza fikcji i dokumentu - Klaunów (1970), Rzym (1972) oraz niezwykłą Próbę orkiestry (1978).   Najsłynniejszym obrazem z późnego okresu twórczości Felliniego był Amarcord (1973) – film, który można interpretować jako podsumowanie jego dotychczasowych koncepcji autobiograficznych (tytuł oznacza pamiętam). Amarcord był czwartym Oscarowym filmem Felliniego. Mimo to w latach 1980. reżyserowi coraz trudniej było zdobywać fundusze i znaleźć dystrybutorów dla swoich filmów. Casanova (1976) okazał się uderzająco zimny, ale posługiwał wprost niesamowitą obrazowością. W A statek płynie (1983) Fellini po raz kolejny dowiódł swojego talentu do budowania wyrazistych komicznych postaci i zmysłu satyrycznego. Ginger i Fred (1985) to wzruszający i zabawny powrót rezysera do dwojga jego najważniejszych aktorów - Masiny i Mastroianniego. Wywiad (1987) przyniósł refleksję na temat starości i powtarzalności ludzkich losów. Ostatni film, który Fellini ukończył, Głos księżyca (1990), wielu krytyków uznało za najbardziej surrealistyczne z jego dzieł. Kameralny obrazek, przepełniony odwołaniami do przeszłości, na przemian dziwny i smutny, stanowi doskonałe postscriptum do twórczości mistrza, przepełnionej śmiechem i zachwytem nad światem. 

Filmografia:

1950 Światła variété / Luci del varieta / Lights of Variety

1952 Biały szejk / Lo sceicco Bianco / The White Sheik

1953 La strada / The Road

1953 Agencja matrymonialna / Agenzia matrimoniale / Marriage Agency (nowela w filmie Miłość w mieście / L’amore in cittá / Love in the City)

1953 Wałkonie / I vitelloni / Spivs

1955 Niebieski ptak / Il bidone / The Swindle

1957 Noce Cabrii / Le notti di Cabiria / Nights of Cabiria

1960 Słodkie życie / La dolce vita / The Sweet Life

1962 Kuszenie doktora Antoniego / Le Tentazioni del dottor Antonio / The Temptation of Doctor Antonio (nowela w filmie Boccaccio 70)

1963 Osiem i pół / Otto e mezzo / Eight and a Half

1965 Giulietta i duchy / Giulietta degli spiriti / Juliet of the Spirits

1968 Toby Dammit (nowela w filmie Opowieści niesamowite / Histoires extraordinaires / Tales of Mystery)

1969 Fellini-Satyricon / Satyricon

1970 Klowni / I clowns / The Clowns

1972 Rzym / Roma / Fellini's Roma

1973 Amarcord

1976 Casanova / Il Casanova / Fellini's Casanova

1979 Próba orkiestry / Prova d’orchestra / Orchestra Rehearsal

1980 Miasto kobiet / La cittá delle donne / City of Women

1983 A statek płynie / E la nave va / And the Ship Sails On

1985 Ginger i Fred / Ginger e Fred / Ginger and Fred

1987 Wywiad / Intervista / Fellini's Intervista

1990 Głos księżyca / La voce della luna / The Voice of the Moon