English

Piekło Dantego

Ken Russell
Dante’s Inferno
Wielka Brytania 1967 / 90’

Zwodniczy tytuł – sugeruje Russellowską interpretację średniowiecznego dzieła Dantego Alighieri, podczas gdy jest to podróż brytyjskiego twórcy do świata dziewiętnastowiecznych angielskich prerafaelitów. Ich malarskie wizjonerstwo, oparte na silnej kolorystyce, symbolice i ekspresyjnej cielesności, było bardzo bliskie reżyserowi, który wielokrotnie wzorował kadry swoich filmów na płótnach prerafaelitów. Głównym bohaterem dokumentu jest Dante Gabriel Rossetti (1828-1882) – malarz, poeta, bon vivant, jeden z założycieli „Bractwa Prerafaelitów”. Śledzimy losy artysty, przede wszystkim jego związek z Elizabeth Siddal – modelką, kochanką, muzą, którą miłość do Rossettiego wpędziła w narkotykowy nałóg. Sugestywne wizje legend arturiańskich mieszają się tu ze skatologią, profanacją i śmiercią. Na przykładzie losów Rossettiego Russell pokazuje paradoks sztuki – powiązanej z pięknem stanowiącym nierzadko wyraz cnót i wielkości człowieka, ale tworzonej często przez ludzi uwikłanych w trywialną grę zmysłów.

Piotr Kletowski

Ken Russell

Enfant terrible brytyjskiego kina (1927-2011). Często zwany brytyjskim Fellinim, choć od Felliniego różniło go to, że znacznie częściej niż włoski mistrz przekraczał granice dobrego smaku. Wypracował niezwykły „teledyskowy” styl. W swojej karierze portretował przede wszystkim innych artystów, ale na wyżyny filmowego rzemiosła wspiął się subtelnymi adaptacjami erotycznej klasyki D.H. Lawrence’a. Był filmowym samoukiem, do branży wszedł jako znakomity fotosista. Wcześniej był m.in. tancerzem, pilotem w RAF-ie i marynarzem. Umiłowanie dynamiki i ruchu będzie cechowało jego formalnie „odjechane” filmy, w których szalone jazdy kamery, ekspresyjny montaż i pasaże muzyki klasycznej będą wprowadzały widza w świat subiektywnych odczuć wielkich luminarzy XIX-wiecznej sztuki, niezaspokojonych zmysłowo zakonnic, eksperymentujących z narkotykami naukowców i prowadzących podwójne życie prostytutek.

Tematem kampowych filmów Russella zawsze będzie wolność człowieka, której ten zwykle szuka albo w seksualnym ekscesie, albo w religii, albo w ich przetworzeniu – w sztuce. Był pionierem muzycznego wideo (realizował zresztą pierwsze klipy wyświetlane w MTV), spełniał się również w operze. Jednak do końca pozostał wierny sztuce filmowej, którą uprawiał nawet w przydomowym ogródku, kiedy ciężko chory mógł nagrywać jedynie za pomocą kamery VHS. Nie sposób przecenić wpływu, jaki Russell wywarł na reżyserów, którym niemiły jest przaśny realizm – zarówno mu współczesnych, jak i obecnie realizujących wizjonerskie kino. Bez cienia przesady można napisać, że Ken Russell był Oscarem Wilde’em angielskiego kina lat 60. i 70., królem przesytu, baroku i ironii, ukrywającym w sobie przewrotną mądrość. Mark Kermode – badacz i admirator twórczości reżysera – nazwał jego filmy świadectwem wielkości brytyjskiego kina lat 70. Jednak najlepiej kino Russella podsumował Terry Gilliam, mówiąc: filmy twórcy Diabłów były dowodem na to, że najważniejsza w kinie jest wyobraźnia, zwłaszcza nieokiełznana.

Piotr Kletowski

Wybrana filmografia

1967 Mózg za miliard dolarów / Billion Dollar Brain

1969 Zakochane kobiety / Women in Love

1970 Kochankowie muzyki / The Music Lovers

1972 Dziki mesjasz / Savage Messiah

1974 Mahler

1977 Valentino

1980 Odmienne stany świadomości / Altered States

1984 Zbrodnie namiętności / Crimes of Passion

1986 Gotyk / Gothic

Twórcy

reżyseria Ken Russell
scenariusz Austin Frazer, Ken Russell
zdjęcia Nat Crosby
montaż Michael Bradsell, Roger Crittenden
obsada Oliver Reed, Judith Paris, Andrew Faulds
producent Ken Russell
produkcja British Broadcasting Corporation (BBC), Popular Arts Entertainment
właściciel praw British Broadcasting Corporation (BBC)
język angielski
barwa cz.-b.