English

Parszywa dwunastka

Robert Aldrich
The Dirty Dozen
USA, Wlk. Brytania 1967 / 150’
CASSAVETES AKTOR

Jest rok 1944. Amerykanie szukają pomysłu na przyspieszenie działań wojennych w Europie. Nadarza się ku temu okazja – wysocy rangą niemieccy oficerowie zbierają się w jednym z francuskich zamków, by wypocząć. Ich likwidacja może oznaczać paraliż nazistowskiej armii. Major John Reisman tworzy oddział świetnie wyszkolonych komandosów, którzy podejmą się samobójczej misji. Ekipę Reisman kompletuje z więźniów skazanych na wieloletnie wyroki oraz oczekujących na karę śmierci.

Parszywa dwunastka, klasyczny film Roberta Aldricha, to przykład kina wojennego, jakiego nikt już nie robi. Szokująca jak na swoje czasy brutalnością i ironią adaptacja popularnej książki E.M. Nathansona dziś jest przede wszystkim okazją do zobaczenia kilkunastu silnych, charakterystycznych aktorów w jednym obrazie. Wystarczy wymienić: Charlesa Bronsona, Telly’ego Savalasa, Donalda Sutherlanda czy Johna Cassavetesa, który za swoją rolę otrzymał nominację do Oscara. Co ciekawe, Lee Marvin, który wcielił się w majora Reismana po tym, jak rolę odrzucił John Wayne, nazwał film śmieciem niemającym nic wspólnego z realiami wojny.

Końcowy efekt to niewątpliwa zasługa talentu reżysera, którego żelazna ręka sprawiła, że film nie rozpada się na szereg pojedynczych akcji. O determinacji Aldricha najlepiej świadczy fakt, że był pewniakiem w nominacjach do Oscara za reżyserię, pod warunkiem jednak, że wytnie scenę, w której Jim Brown wrzuca granat do cywilnego schronu. Reżyser odmówił, tracąc tym samym jedyną w życiu szansę na nagrodę Akademii.

Samuel Nowak

 

nagrody

awards: Oscar 1968 – najlepsze efekty dźwiękowe, American Cinema Editors 1968 – najlepszy montaż w filmie fabularnym, Laurel Awards 1968 – najlepszy aktor, najlepszy aktor drugoplanowy

Urodził się w 1918 roku, zmarł w 1983. Amerykański reżyser, scenarzysta i producent. Studiowanie ekonomii porzucił dla pracy w RKO Radio Pictures. Jako asystent reżysera pracował m.in. z Josephem Loseyem, Charlie'em Chaplinem i Jeanem Renoire’m. Debiutował filmem The Big Leaguer (1953), wkrótce zrealizował klasyczny film noir pt. Śmiertelny pocałunek, a kolejny obraz, Jesienne liście (1956), przyniósł mu Srebrnego Niedźwiedzia na festiwalu w Berlinie. Lata 60. to pasmo sukcesów: doskonały thriller Co się zdarzyło Baby Jane? (1962), podszyty lesbijską seksualnością daramt Zabójstwo siostry George (1968) oraz wojenna Parszywa dwunastka (1967). Jego twórczość to przykład kina autorskiego i świetnego warsztatowo.

Wybrana filmografia

1953 The Big Leaguer

1954 Vera Cruz

1955 Śmiertelny pocałunek / Kiss Me Deadly

1956 Jesienne liście / Autumn Leaves

1961 Ostatni zachód słońca / The Last Sunset

1962 Co się zdarzyło Baby Jane? / What Ever Happend to Baby Jane?

1967 Parszywa dwunastka / The Dirty Dozen

1968 Zabójstwo siostry George / The Killing of Sister George

1974 Najdłuższy jard / The Longest Yard

 

Twórcy

reżyseria Robert Aldrich
scenariusz Nunnally Johnson, Lukas Heller, na podstawie powieści E.M. Nathansona / based on a novel by E.M. Nathanson
zdjęcia Edward Scaife
montaż Michael Luciano
muzyka Frank De Vol
obsada Lee Marvin, Ernest Borgnine, Charles Bronson, Jim Brown, John Cassavetes, Richard Jaeckel, George Kennedy, Trini López, Ralph Meeker, Robert Ryan, Telly Savalas, Donald Sutherland
producent Kenneth Hyman
produkcja MKH, Metro-Goldwyn-Mayer (MGM), Seven Arts Productions
właściciel praw Hollywood Classics (London)
źródło kopii Filmoteka Narodowa
język angielska, niemiecka, francuska, hiszpańska, łacińska