Wyliczanka

Dramat psychologiczny, którego źródłem była zarówno powieść Clasa Engströma Wyspa tonie (Ön sjunker), jak i autobiograficzne doświadczenia Troella, który spędził dziesięć lat jako nauczyciel w szkole podstawowej w Malmö. W tej samej szkole zrealizował również zdjęcia do Wyliczanki. Paradokumentalny charakter nadawały filmowi nie tylko improwizowane sceny w klasie z udziałem uczniów i ich rodziców (np. w scenie wywiadówki), ale także zdjęcia z ręki na taśmie 16 mm, realizowane przez Troella specjalnie skonstruowaną kamerą, która umożliwiała operatorowi uzyskanie zarówno płynnej dynamiki narracji, jak i psychologicznego autentyzmu obserwacji klasowej mikrospołeczności.

Jednakże największym atutem filmu była pełna osobistego zaangażowania kreacja Pera Oscarssona. Aktor rozwinął tutaj swoje oryginalne emploi neurotycznego outsidera, podejrzliwego i naiwnego zarazem, który musi stawić czoła ekstremalnym sytuacjom życiowym - tym razem w roli pedagoga, bezradnej ofiary mobbingu rozwydrzonych nastolatków. Jego narastający konflikt z klasową społecznością wynika nie tylko z ówczesnej radykalnej reformy szwedzkiej oświaty, która model autorytarny zastępowała skrajną liberalizacją, ale także z dramatycznego nieprzystosowania bohatera filmu nie tyle do zawodu nauczycielskiego, ile w ogóle do społeczeństwa.

Tadeusz Szczepański