English

Bezbronna niewinność

Dušan Makavejev
Innocence Unprotected / Nevinost bez zaštite
Jugosławia 1968 / 78’

W 1942 roku Dragoljub Aleksić, akrobata i atleta, zrealizował melodramat Bezbronna niewinność – pierwszy film dźwiękowy w języku serbskim. Aleksić był scenarzystą, reżyserem, a także bohaterem filmu i odtwórcą głównej roli. W 1968 roku do zapomnianego obrazu powrócił Dušan Makavejev, który swoją Bezbronną niewinność rozpoczyna informacją, że to nowa edycja starego, dobrego filmu. Makavejev łączy duże fragmenty oryginału ze współczesnym dokumentem o Aleksiciu i jego współpracownikach. Z jednej strony reżyser bawi się formą, podkreślając amatorszczyznę i kicz produkcji z lat 40. (np. barwiąc fragmenty filmu). Z drugiej – przez dodanie scen z archiwalnych kronik zmienia kontekst historyczny i ideologiczny. Groteskowa stylizacja podstarzałego Aleksicia na herosa umieszczonego na obrotowej platformie-cokole jest nie tylko kpiną z jego samouwielbienia, ale też krytyką kultu jednostki typowego dla systemów totalitarnych.

Marta Miś

nagrody

Berlin IFF 1968 – FIPRESCI Prize, Silver Berlin Bear

Dušan Makavejev

Serbski reżyser i scenarzysta, związany z jugosłowiańską Nową Falą. Urodził się w 1932 roku w Belgradzie (Królestwo Jugosławii). Studiował psychologię na Uniwersytecie w Belgradzie, a następnie reżyserię w belgradzkiej Akademii Teatru, Filmu, Radia i Telewizji. W latach 50., podczas studiów uniwersyteckich, podobnie jak jego francuscy rówieśnicy z kręgu Nowej Fali, zajmował się krytyką filmową; współpracował z klubem filmowym Beograd, próbował także swoich sił w teatrze jako aktor i reżyser. Pierwsze amatorskie filmy krótkometrażowe Makavejev realizował od 1953 roku. Jako uważny obserwator rzeczywistości odnalazł się w dokumencie, który w znaczący sposób wpłynął na jego metodę twórczą. Autorski „charakter pisma” widać w długometrażowym debiucie Człowiek nie jest ptakiem z 1965 roku. Jego czwarty pełny metraż, film WR – tajemnice organizmu (1971), wzbudził wiele kontrowersji, powodując nawet to, że reżyser naraził się jugosłowiańskim władzom. Makavejev wyemigrował wówczas do Francji i przez blisko 20 lat pracował za granicą; odwiedzał Stany Zjednoczone, m.in. na zaproszenie fundacji Francisa Forda Coppoli. Do ojczyzny powrócił w latach 90., dziś mieszka w Belgradzie i Paryżu. Jego filmy były prezentowane na najważniejszych festiwalach filmowych (Cannes, Berlinale). Zasiadał w jury festiwali w Berlinie (1970) i Wenecji (2004). W 1998 roku otrzymał nagrodę specjalną na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w São Paulo.

Filmografia

1953 Jatagan mala (doc., short)

1955 Pieczęć / Pečat / The Seal (short)

1957 Rozbite lustro Antoniego / Antonijevo razbijeno ogledalo / Anthony’s Broken Mirror (short)

1958 Nie wierzcie w pomniki / Spomenicima ne treba verovati / Don’t Believe in Monuments (short)

1958 Album pszczelarza / Slikovnica pčelara / Beekeeper’s Scrapbook (doc., short)

1958 Śniące kolory / Boje sanjaju / Colors Are Dreaming (doc., short)

1958 Przeklęte święto / Prokleti praznik / Damned Holiday (doc., short)

1959 Co to jest rada zakładowa? / Što je radnički savjet? / What Is a Workers’ Council? (short)

1961 Edukacyjna bajka / Pedagoška bajka / Educational Fairy Tale (short)

1961 Ene, due, rabe / Eci, pec, pec / One Potato, Two Potato (short)

1961 Uśmiech ’61 / Osmjeh ’61 / Smile ’61 (short)

1962 Miss Piękności ’62 / Ljepotica ’62 / Miss Beauty ’62 (doc., short)

1962 Film o książce / Film o knjizi A.B.C. / Film About a Book (short)

1962 Pochód / Parada / Parade (doc., short)

1962 Precz z płotami / Dole plotovi / Down with the Fences (short)

1964 Nowe zwierzę domowe / Nova domača životinja / New Domestic Animal (doc., short)

1964 Nowa zabawka / Nova igračka / New Toy (short)

1965 Człowiek nie jest ptakiem / Čovek nije tica / Man Is Not a Bird

1967 Miłosny przypadek, czyli tragedia telefonistki / Ljubavni slučaj ili tragedija službenice P.T.T. / Love Affair, or the Case of the Missing Switchboard Operator

1968 Bezbronna niewinność / Nevinost bez zaštite / Innocence Unprotected (doc.)

1971 Tęsknię za Sonją Henie / Nedostaje mi Sonja Henie / I Miss Sonia Henie (short)

1971 WR – tajemnice organizmu / W.R. – Misterije organizma / WR: Mysteries of the Organism

1974 Sweet Movie

1974 Politfuck (as Sam Rotterdam, segment in Wet Dreams)

1981 Czarnogóra, czyli perły i wieprze / Montenegro / Montenegro – Or Pigs and Pearls

1985 Coca-Cola Kid / The Coca-Cola Kid

1988 Manifest / Manifesto

1993 Goryle kąpią się w południe / Gorila se kupa u podne / Gorilla Bathes at Noon

1994 Dziura w duszy / Rupa u duši / A Hole in the Soul (doc.)

1995 Duńskie dziewczyny pokazują wszystko / Danske piger viser alt / Danish Girls Show Everything (co-dir.)

Opracowanie: Marta Miś

Twórcy

reżyseria Dušan Makavejev
scenariusz Dušan Makavejev, Branko Vučićević
zdjęcia Branko Perak, Stevan Mišković
montaż Ivanka Vukasović
muzyka Vojislav Kostić
obsada Dragoljub Aleksić, Bratoljub Gligorijević, Vera Jovanović, Ivan Živković, Ana Milosavljević, Pera Milosavljević
produkcja Avala Film
właściciel praw Dušan Makavejev
źródło kopii British Film Institute
język serbski
barwa kolor i cz.-b.