English

Cienie

John Cassavetes
Shadows
USA 1959 / 82’

Pierwszy niezależny film Johna Cassavetesa powstał z dwóch powodów: niezgody na hollywoodzkie formuły oraz pracy grupy młodych ludzi zafascynowanych aktorstwem. Podczas nocnej audycji radiowej Jeana Shepherda Cassavetes miał opowiadać o filmie Na nabrzeżu (1957, reż. Martin Ritt) z jego udziałem. Już wówczas niezależny i zbuntowany zaczął krytykować system hollywoodzki oraz snuł wizję tego, jak powinno wyglądać prawdziwe kino. Shepherd powątpiewał, czy ktokolwiek byłby w stanie zebrać pieniądze na taki film. Cassavetes odparł, że jeśli zwykli ludzie chcą zobaczyć się w kinie, sami powinni taki film sfinansować. Po audycji do stacji radiowej wpłynęło dwa i pół tysiąca dolarów od słuchaczy. W tym czasie Cassavetes prowadził wraz ze znajomymi warsztaty teatralne w Nowym Jorku. Ich uczestnicy zagrali w filmie, który opowiadał historię trójki rodzeństwa. Najstarszy brat jest typowym Afroamerykaninem, młodszy brat oraz siostra są mulatami i mogą uchodzić za białych. Pokazując kilka dni z ich życia, Cassavetes potraktował problem rasowy jakby mimochodem, skupiając się na procesie wchodzenia w dorosłość i przejmowania odpowiedzialności za siebie i bliskich. W tym filmie sportretował również Nowy Jork końca lat 50. XX wieku. Chociaż Cassavetes nie miał wielkiego doświadczenia i, jak twierdził, popełnił podczas realizacji wszystkie możliwe błędy, do dziś Cienie uznawane są za najlepsze dzieło amerykańskie okresu ruchów nowofalowych.

 Elżbieta Durys

nagrody

Venice IFF 1960 – nagroda Passinettiego

John Cassavetes

John Cassavetes (1929–1989) – urodzony w Nowym Jorku amerykański aktor i autor filmowy greckiego pochodzenia. Obecnie uznaje się go za twórcę kina niezależnego w Stanach Zjednoczonych. Do filmu, jak twierdził, trafił przypadkiem. Karierę rozpoczął jako aktor w latach 50. XX wieku. Grywał postacie zbuntowanych i niezależnych mężczyzn. Aktorstwo szybko przestało mu wystarczać. Pod koniec dekady, przy pomocy oraz wsparciu finansowym ze strony przyjaciół, nakręcił swój pierwszy autorski film Cienie. Wywołał on niezwykłe poruszenie na Wschodnim Wybrzeżu i w Europie. Sukces Cieni spowodował zainteresowanie ze strony Hollywood. Po kilku bolesnych doświadczeniach podczas kręcenia dwóch filmów (Spóźniony blues i Dziecko czeka) oraz z wilczym biletem Cassavetes wrócił z Hollywood do Nowego Jorku. Kilka lat względnej bezczynności, przeprowadzka do Los Angeles oraz powiększenie rodziny (wraz z aktorką Geną Rowlands tworzyli niezwykły związek; Gena była gwiazdą wielu jego filmów) poprzedziły dojrzały okres jego twórczości. Do Hollywood wracał, by grać, zdobywając w ten sposób fundusze na swoje niezależne filmy. Łącznie nakręcił ich dziewięć. Prócz Cieni są to kolejno: Twarze, Mężowie, Minnie i Moskowitz, Kobieta pod presją, Zabójstwo chińskiego bukmachera, Premiera, Gloria, Strumienie miłości. Zmarł w 1989 roku po wielu latach zmagań z marskością wątroby.

Filmy Cassavetesa od początku budziły kontrowersje. Podczas gdy w Stanach traktowano je z rezerwą, w Europie odnosiły sukcesy i zbierały nagrody. Chcąc je jak najogólniej scharakteryzować, można by przywołać określenie Krzysztofa Mętraka. Pisząc o dziełach amerykańskiego twórcy, powiedział, że jest to miazga Cassavetesa. Można to rozumieć na wiele sposobów. Cassavetes odrzucał wszystkie konwencje dotyczące sposobu przedstawiania i poruszanych tematów, serwując widzowi miazgę. Reżyser nie sugerował prostych rozwiązań. Mimo że poruszał bardzo bolesne kwestie często w bardzo bolesny sposób, nie podsuwał na koniec rozwiązania, ale właśnie miazgę. Wreszcie widz, który zdecyduje się wejść w świat Cassavetesa, po obejrzeniu jego filmów będzie się czuł, jakby zrobiono z niego miazgę.

Filmografia

1959 Cienie / Shadows

1961 Spóźniony blues / Too Late Blues

1963 Dziecko czeka / A Child Is Waiting

1968 Twarze / Faces

1970 Mężowie / Husbands

1971 Minnie i Moskowitz / Minnie and Moskowitz

1974 Kobieta pod presją / A Woman Under the Influence

1976 Zabójstwo chińskiego bukmachera / The Killing of a Chinese Bookie

1977 Premiera / Opening Night

1980 Gloria

1984 Strumienie miłości / Love Streams

1986 Wielki kłopot / Big Trouble

Filmy telewizyjne / TV films

Johnny Staccato, odcinki / TV episodes: Murder for Credit (1959), Evil (1959), A Piece of Paradise (1959), Night of Jeopardy (1960), Solomon (1960)

The Lloyd Bridges Show, odcinki / TV episodes: A Pair of Boots (1962), My Daddy Can Beat Your Daddy (1963)

Bob Hope Presents Chrystler Theatre, odcinek / TV episode: In Pursuit of Excellence (1966)

Columbo, odcinek / TV episode: Etiuda w czerni / Étude in Black (1972)


Twórcy

reżyseria John Cassavetes
scenariusz John Cassavetes
zdjęcia Erich Kollmar, John Cassavetes
montaż John Cassavetes, Maurice McEndree
muzyka Charlie Mingus
obsada Ben Carruthers, Lelia Goldoni, Hugh Hurd, Anthony Ray, Dennis Sallas, Tom Reese, David Pokitillow, Rupert Crosse, David Jones, Victoria Vargas, Seymour Cassel
producent Maurice McEndree, Seymour Cassel
produkcja Lion International
właściciel praw Faces Distribution
źródło kopii British Film Institute
język angielska
barwa cz.-b.