English

Białe słońce pustyni

Vladimir Motyl
White Sun of the Desert / Beloye solntse pustyni
ZSRR 1969 / 85’
ZSRR: Filmy Azji Środkowej

To kultowe dzieło rosyjskiej ery stagnacji było wielkim przebojem w Związku Radzieckim. Fabuła filmu, pozornie stanowiącego typowy przykład kina radzieckiego końca lat 60. XX wieku, opowiada o żołnierzu Armii Czerwonej, który ratuje kobiety z haremu.

Białe słońce pustyni miało być kolejną sowiecką odpowiedzią na western. Obraz ten, wykorzystując typowe dla tego gatunku motywy, przemawiał więc do radzieckiej publiczności (i towarzyszy partyjnych), odnosząc się do spraw narodu i imperium. Był też chętnie odczytywany jako pochwała idei nacjonalizmu i dominacji Rosji w Azji Środkowej, mimo iż scenarzysta, Rustam Ibragimbekow, stanowczo odżegnywał się od takich intencji. Jeśli jednak przyjrzymy się wizualnej konstrukcji filmu, to staje się jasne, że reżyser Władimir Motyl podkreśla swym utworem niedopasowanie kultury radzieckiej i kultur Azji Środkowej oraz piętnuje fiasko polityki radzieckiej na Wschodzie. To odważne stanowisko w okresie, gdy idea „bratnich narodów” była wciąż żywa w retoryce radzieckiej. W konsekwencji po projekcji widz nieuchronnie musi zadać sobie pytanie, czy obecność Rosji w Azji Środkowej nie naraża czystości rosyjskiej, ale również – czy nie niszczy fascynującej, egzotycznej kultury Wschodu.

Emily Hillhouse / Rotterdam IFF

Vladimir Motyl

Urodził się w 1927 roku, zmarł w 2010. Był synem polskiego imigranta aresztowanego w 1930 roku i zesłanego do łagru na Wyspach Sołowieckich. Władimira i jego matkę zesłano na Ural. Tam zafascynował się teatrem i kinem, a później ukończył Instytut Teatralny w Swierdłowsku (dzisiejszy Jekaterynburg). Przez około dziesięć lat pracował w różnych teatrach na Uralu i na Syberii, a następnie objął funkcję dyrektora w Teatrze Młodego Widza w Swierdłowsku. W końcu zdecydował się zająć filmem, mimo braku technicznego przygotowania. W 1963 roku nakręcił swój pierwszy film, Deti Pamiru, który odniósł duży sukces i przyniósł mu wiele nagród. Następnie dostał propozycję wyreżyserowania filmu, który stał się jednym z kultowych radzieckich dzieł – Białe słońce pustyni (1969).

Wybrana filmografia

1963 Deti Pamira / Children of Palmirs

1967 Żenia, Żenieczka i Katiusza / Zhenya, Zhenechka i ‘Katyusha’ / Eugene, Little Eugene and Katyusha

1969 Białe słońce pustyni / Beloye solntse pustyni / White Sun of the Desert

1975 Gwiazda zwodniczego szczęścia / Zvezda plenitelnogo schastya / The Captivating Star of Happiness

1991 Rasstanemsya, poka khoroshiye / Let’s Part while We’re Alright

1996 Niosą mnie konie / Nesut menya koni / Gone with the Horses

Twórcy

reżyseria Vladimir Motyl
scenariusz Valentin Yezhov, Rustam Ibragimbekov, Mark Zakharov
zdjęcia Eduard Rozovsky
muzyka Isaak Schwarz
obsada Anatoli Kuznetsov, Spartak Mishulin, Pavel Luspekayev, Kakhi Kavsadze
produkcja Lenfilm Studio, Mosfilm
właściciel praw Mosfilm
źródło kopii Filmoteka Narodowa
język rosyjska