Ożywcze wiatry

Filozoficzna parabola przekształcona w choreograficznie wysmakowany performance baletowy. Na płaszczyźnie fabularnej reżyser przywołał wydarzenia ze swej młodości, gdy jako członek komunistycznego harcerstwa brał udział w działaniach przeciw węgierskiemu klerowi. Jancsó, choć odtworzył wydarzenia z przeszłości, jednocześnie zrezygnował z kostiumów, dialogów i historycznego realizmu. Ukazał w zamian grupkę młodych ludzi, którzy ze śpiewem na ustach i w tanecznym uniesieniu udają się na klasztorne wzgórze. Tam przejmują władzę nad kościołem i przyklasztorną szkołą, a w końcu wprowadzają terror, nakazując księżom zrzucenie sutann i propagując świeckie metody edukacji. Wkrótce młodzieńczy idealizm zostaje powstrzymany działaniami władzy, która przybywa do klasztoru i zastępuje kontestacyjną naiwność zimnymi procedurami totalitaryzmu.

Jancsó stworzył własny, oryginalny styl, który na przełomie lat 60. i 70. wydawał się nie tylko na wskroś nowoczesny, ale też najbardziej odpowiedni dla czasów rozgorączkowanych kontrkulturą. Właśnie w Ożywczych wiatrach w najpełniejszy sposób zdołał połączyć film z baletem i ulicznym teatrem. Plan zdjęciowy przekształcił w scenę rytuału, zrezygnował ze słowa na rzecz tańca, ceremonialnych zachowań i wyrafinowanej plastyki kadru, która u Jancsó zawsze opowiadała więcej niż konwencjonalny dialog.

Rafał Syska