English

Walerian Borowczyk – filmy krótkie 1

91’

Sztuka ulicy

Street Art
Polska 1958 / 12’

Krótka opowieść o sztuce plakatu, której współautorem jest Borowczyk. Obejmuje ona wszystkie aspekty tej dziedziny twórczości: od technik druku aż po zastosowanie nasyconych erotyką obrazów w reklamie. W tym krótkometrażowym filmie dokumentalnym, okraszonym fragmentami dzieł Eisensteina, zobaczymy prace wielu polskich artystów, w tym Jana Lenicy, a także autorski plakat Borowczyka do filmu Raymonda Bernarda pt. Boża zabawka (1952).

reżyseria: Konstanty Gordon
scenariusz: Walerian Borowczyk, Szymon Bojko
zdjęcia: Mieczysław Vogt
muzyka: Józef Pawłowski
produkcja: Wytwórnia Filmów Oświatowych
właściciel praw: Wytwórnia Filmów Oświatowych
język: bez dialogów

Konstanty Gordon

Urodzony w 1917 roku w Warszawie, reżyser filmów dokumentalnych i historyk sztuki. Twórca ponad 50 dokumentów poświęconych głównie polskiej twórczości plastycznej. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł w 1983 roku.

Wybrana filmografia

1946 Fabryka żarówek / Bulbs Factory (doc., short)

1958 Sztuka ulicy / Street Art (doc., short)

1966 Polska rzeźba współczesna / Polish Contemporary Sculpture (doc., short)

1971 Fernand Leger (doc., short)

1982 Adam Rychtarski (doc., short)

Był sobie raz…

Once Upon a Time
Polska 1957 / 9’

Według relacji Jana Lenicy pomysł na tę produkcję wyszedł od Borowczyka. Obaj próbowali zainteresować nią Jerzego Kawalerowicza, który był wówczas kierownikiem Zespołu Filmowego „Kadr”. Zapytani przez niego o fabułę, wysypali z koperty na biurko papierowe wycinanki… Choć film Był sobie raz… nie jest pierwszą animacją zrealizowaną w technice kolażu, z pewnością należy uznać go za najbardziej innowacyjny wkład w rozwój gatunku. Film ten stanowi niejako przeniesienie stylu i pomysłowości polskiej szkoły plakatu do świata kina. W jego realizacji wykorzystano pionierską elektroakustyczną ścieżkę dźwiękową, nagraną w Studiu Eksperymentalnym Polskiego Radia.

reżyseria: Walerian Borowczyk, Jan Lenica
scenariusz: Walerian Borowczyk, Jan Lenica
zdjęcia: Edward Bryła
muzyka: Andrzej Markowski
produkcja: Wytwórnia Filmów Dokumentalnych, Zespół Filmowy "Kadr"
właściciel praw: Wytwórnia Filmów Dokumentalnych i Fabularnych
źródło kopii: Filmoteka Narodowa
język: bez dialogów
barwa: kolor i cz.-b.

Jan Lenica

Urodzony w 1928 roku w Poznaniu polski artysta plastyk, krytyk sztuki oraz twórca filmów animowanych. Jeden z najważniejszych autorów polskiej szkoły plakatu. Zdobywca wielu prestiżowych nagród, wymieniany niezmiennie wśród mistrzów polskiej animacji. Zmarł w 2001 roku.

Wybrana filmografia

1957 Był sobie raz… / Once Upon a Time (co-dir., anim., short)

1958 Dom / House (co-dir., anim., short)

1962 Labirynt / The Labyrinth (anim., short)

1975 Ubu król / Ubu Roi / King Ubu (anim., short)

2001 Wyspa R.O. / RO Island (anim.)

Nagrodzone uczucie

Rewarded Feeling
Polska 1957 / 8’

Druga wspólna produkcja Borowczyka i Lenicy, będąca politycznie poprawną historią miłosną opowiedzianą za pośrednictwem malunków Jana Płaskocińskiego. Radosnej i dowcipnej fabule towarzyszy dziarski podkład muzyczny w wykonaniu Orkiestry Dętej Gazowni Miejskiej w Warszawie, co zwróciło uwagę młodego Jean-Luca Godarda oceniającego utwory zgłoszone na festiwal filmowy w Tours. Film ten jest nie tylko świadectwem techniki animacji Borowczyka i Lenicy (którą ten pierwszy doprowadził do perfekcji w fenomenalnych Zabawach aniołów z 1964 roku), ale również dowodem na zainteresowanie Borowczyka prymitywizmem malarskim i sztuką ludową.

reżyseria: Walerian Borowczyk, Jan Lenica
scenariusz: Walerian Borowczyk, Jan Lenica
zdjęcia: Edward Bryła
montaż: Krystyna Rutkowska
muzyka: Orkiestra Dęta Gazowni Miejskiej w Warszawie
dźwięk: Halina Paszkowska
produkcja: Wytwórnia Filmów Dokumentalnych
właściciel praw: Wytwórnia Filmów Dokumentalnych i Fabularnych
źródło kopii: Filmoteka Narodowa
język: bez dialogów

Jan Lenica

Urodzony w 1928 roku w Poznaniu polski artysta plastyk, krytyk sztuki oraz twórca filmów animowanych. Jeden z najważniejszych autorów polskiej szkoły plakatu. Zdobywca wielu prestiżowych nagród, wymieniany niezmiennie wśród mistrzów polskiej animacji. Zmarł w 2001 roku.

Wybrana filmografia

1957 Był sobie raz… / Once Upon a Time (co-dir., anim., short)

1958 Dom / House (co-dir., anim., short)

1962 Labirynt / The Labyrinth (anim., short)

1975 Ubu król / Ubu Roi / King Ubu (anim., short)

2001 Wyspa R.O. / RO Island (anim.)

Strip-tease

Strip-Tease
Polska 1957 / 2’

Papierowy striptiz zwieńczony semantycznym gagiem. Zwięzły popis talentu Borowczyka i Lenicy.

reżyseria: Walerian Borowczyk, Jan Lenica
scenariusz: Walerian Borowczyk, Jan Lenica
produkcja: Wytwórnia Filmów Dokumentalnych
właściciel praw: Wytwórnia Filmów Dokumentalnych i Fabularnych
źródło kopii: Filmoteka Narodowa
język: bez dialogów
barwa: cz.-b.

Jan Lenica

Urodzony w 1928 roku w Poznaniu polski artysta plastyk, krytyk sztuki oraz twórca filmów animowanych. Jeden z najważniejszych autorów polskiej szkoły plakatu. Zdobywca wielu prestiżowych nagród, wymieniany niezmiennie wśród mistrzów polskiej animacji. Zmarł w 2001 roku.

Wybrana filmografia

1957 Był sobie raz… / Once Upon a Time (co-dir., anim., short)

1958 Dom / House (co-dir., anim., short)

1962 Labirynt / The Labyrinth (anim., short)

1975 Ubu król / Ubu Roi / King Ubu (anim., short)

2001 Wyspa R.O. / RO Island (anim.)

Sztandar Młodych

Banner of Youth
Polska 1957 / 2’

Krótka wstawka do kroniki filmowej promująca „Sztandar Młodych”, dziennik Związku Młodzieży Polskiej. Twórcy wykorzystali tu zarówno materiał z Był sobie raz…, jak i ręcznie malowane obrazki, co przywodzi na myśl pionierskie filmy Normana McLarena i Lena Lye’a (które stanowiły jedno z głównych źródeł inspiracji Borowczyka i Lenicy), zapowiadając jednocześnie późniejsze dokonania Juliana Antonisza.

reżyseria: Walerian Borowczyk, Jan Lenica
scenariusz: Walerian Borowczyk, Jan Lenica
zdjęcia: Edward Bryła
produkcja: Wytwórnia Filmów Dokumentalnych
właściciel praw: Wytwórnia Filmów Dokumentalnych i Fabularnych
źródło kopii: Filmoteka Narodowa
język: bez dialogów

Jan Lenica

Urodzony w 1928 roku w Poznaniu polski artysta plastyk, krytyk sztuki oraz twórca filmów animowanych. Jeden z najważniejszych autorów polskiej szkoły plakatu. Zdobywca wielu prestiżowych nagród, wymieniany niezmiennie wśród mistrzów polskiej animacji. Zmarł w 2001 roku.

Wybrana filmografia

1957 Był sobie raz… / Once Upon a Time (co-dir., anim., short)

1958 Dom / House (co-dir., anim., short)

1962 Labirynt / The Labyrinth (anim., short)

1975 Ubu król / Ubu Roi / King Ubu (anim., short)

2001 Wyspa R.O. / RO Island (anim.)

Dom

House
Polska 1958 / 11’

Młoda kobieta przeżywa serię majaków, fantazji i koszmarów. Być może największe dzieło duetu Borowczyk & Lenica, które stało się dla nich przepustką na Zachód. Film jest swoistym kompendium technik animacji, sięgającym wstecz do twórczości europejskiej awangardy lat 20. (m.in. Cocteau, Richtera, Raya, Ernsta, Caldera czy Duchampa). Wytycza również drogę późniejszym animatorom, takim jak czeski surrealista Jan Švankmajer. Obrazom towarzyszy świetna ścieżka dźwiękowa złożona z elektroakustycznych kompozycji Włodzimierza Kotońskiego.

reżyseria: Walerian Borowczyk, Jan Lenica
scenariusz: Walerian Borowczyk, Jan Lenica
zdjęcia: Antoni Nurzyński
montaż: Krystyna Rutkowska
muzyka: Włodzimierz Kotoński
dźwięk: Halina Paszkowska
obsada: Ligia Borowczyk
producent: Romuald Hajnberg
produkcja: Wytwórnia Filmów Dokumentalnych, Zespół Filmowy „Kadr”
właściciel praw: Studio Filmowe „Kadr”
źródło kopii: Filmoteka Narodowa
język: bez dialogów
barwa: kolor i cz.-b.

Jan Lenica

Urodzony w 1928 roku w Poznaniu polski artysta plastyk, krytyk sztuki oraz twórca filmów animowanych. Jeden z najważniejszych autorów polskiej szkoły plakatu. Zdobywca wielu prestiżowych nagród, wymieniany niezmiennie wśród mistrzów polskiej animacji. Zmarł w 2001 roku.

Wybrana filmografia

1957 Był sobie raz… / Once Upon a Time (co-dir., anim., short)

1958 Dom / House (co-dir., anim., short)

1962 Labirynt / The Labyrinth (anim., short)

1975 Ubu król / Ubu Roi / King Ubu (anim., short)

2001 Wyspa R.O. / RO Island (anim.)

Szkoła

The School
Polska 1958 / 7’

Żołnierz wykonuje coraz bardziej absurdalne komendy, by w końcu oddać się fantazjowaniu na jawie… Szkoła, pierwsza samodzielnie wykonana profesjonalna produkcja Borowczyka, składa się niemal wyłącznie ze zdjęć aktora (Bronisława Stefanika), zestawionych tak, by tworzyły wrażenie ruchu. Również i w tym filmie widać wpływ twórczości Normana McLarena, chociaż dostrzec w nim można również inspiracje iluzjami Georges’a Mélièsa, a przede wszystkim osiągnięciami Étienne-Julesa Mareya i Eadwearda Muybridge’a, prekursorów kina.

reżyseria: Walerian Borowczyk
scenariusz: Walerian Borowczyk
zdjęcia: Walerian Borowczyk
muzyka: Andrzej Markowski
obsada: Bronisław Stefanik
producent: Walerian Wojtczak
produkcja: Studio Miniatur Filmowych
właściciel praw: Studio Miniatur Filmowych
źródło kopii: Filmoteka Narodowa
język: bez dialogów

List z Paryża

Letter from Paris / Brief von Paris
RFN 1977 / 40’

W 1976 roku Eckart Stein z niemieckiej stacji telewizyjnej ZDF zlecił Borowczykowi zrealizowanie eksperymentalnego dokumentu o Paryżu, drugiej ojczyźnie reżysera. Posługując się taśmą 16 mm i poręczną kamerą marki Krasnogorsk, Borowczyk portretuje francuską stolicę jako miejskie piekło. W przeciwieństwie do „miejskich symfonii” Dżigi Wiertowa czy Waltera Ruttmanna brak tu miejsca na jakikolwiek optymizm – widzimy samotność zatomizowanego tłumu, uzależnionego od maszyn i konsumpcji. Krótka przebitka na gigantyczny plakat reklamujący film Margines uświadamia nam zasięg percepcji Borowczyka. W soczewce kamery odbija się twarz reżysera…

reżyseria: Walerian Borowczyk
scenariusz: Walerian Borowczyk
zdjęcia: Michel Zolat (Walerian Borowczyk)
montaż: Walerian Borowczyk
muzyka: Tom Schmitt, Walerian Borowczyk
producent: Eckart Stein, Annegret Even
produkcja: ZDF
właściciel praw: ZDF
źródło kopii: Forum des Images
język: bez dialogów

Walerian Borowczyk

Walerian Borowczyk urodził się 21 października 1923 roku w Kwilczu pod Poznaniem. W okresie powojennym studiował malarstwo i litografię w krakowskiej ASP, którą ukończył w 1951 roku. W pierwszej połowie lat 50. tworzył rysunki satyryczne i pracował jako litograf. Po przeprowadzce do Warszawy w 1954 roku zajął się projektowaniem plakatów filmowych. Wraz z innym twórcą plakatów, Janem Lenicą, zrealizował kilka filmów animowanych. W 1959 roku wyjechał do Paryża, gdzie podjął pracę przy produkcji krótkich form filmowych i reklam w studiu Les Cinéastes Associés. Jego pierwszym filmem pełnometrażowym z udziałem aktorów był obraz Goto – wyspa miłości z 1968 roku. W 1971 roku nakręcił Blankę, adaptację Mazepy Juliusza Słowackiego. W latach 70. zrealizował także Niemoralne opowieści i Bestię – oba filmy zostały entuzjastycznie przyjęte przez krytyków i publiczność. W międzyczasie odwiedził Polskę, gdzie wyreżyserował adaptację Dziejów grzechu Stefana Żeromskiego. W okresie późniejszym pracował jako reżyser filmów pełnometrażowych we Francji i Włoszech. Spod jego ręki wyszło również kilka etiud dokumentalnych przedstawiających ludzi ze świata kultury. Stworzył także eksperymentalną wizję swojego przybranego miasta, czyli Paryża. W 1984 roku powrócił do animacji, realizując film Piekielne scherzo. W 1992 roku opublikował zbiór opowiadań pod tytułem Anatomia diabła. Zmarł w Le Port Marly 3 lutego 2006 roku.

Filmografia

1946 Sierpień (short)

1949 Magik / The Magician (short)

1949 Głowa / The Head (short)

1950 Tłum / The Crowd (short)

1954 Photographies vivantes (doc., short)

1954 Atelier de Fernand Léger (doc., short)

1955 Jesień / Autumn (short)

1955 Le modeste photographe (short)

1957 Był sobie raz… / Once Upon a Time (co-dir., anim., short)

1957 Nagrodzone uczucie / Rewarded Feeling (co-dir., anim., short)

1957 Strip-tease / Strip-Tease (co-dir., anim., short)

1957 Sztandar Młodych / Banner of Youth (co-dir., anim., short)

1958 Dom / House (co-dir., anim., short)

1958 Szkoła / The School (anim., short)

1959 Astronauci / Les astronautes / The Astronauts (co-dir., anim., short)

1959 La foule (TV, anim., short)

1959 Terra incognita (anim., short)

1959 Le magicien / The Magician (TV, anim., short)

1959 La tête / The Head (TV, anim., short)

1959 Les stroboscopes: magasins du XIX siècle / Stroboscopes: 18th Century Stores (TV, anim., short)

1960 L’écriture / Writing (TV, anim., short)

1961 La boîte à musique / The Music Box (TV, anim., short)

1961 Les bibliothèques / Libraries (TV, anim., short)

1961 Les écoles / Schools (TV, anim., short)

1962 Koncert pana i pani Kabal / Le concert de M. et Mme. Kabal / The Concert of Mr. and Mrs. Kabal (anim., short)

1962 La fille sage / A Well-Behaved Girl (TV, anim., short)

1963 Encyklopedia babuni w 13 tomach / L’encyclopédie de grand-maman en 13 volumes / Grandma’s Encyclopaedia (anim., short)

1963 Gancia (TV, anim., short)

1963 Holy Smoke (TV, anim., short)

1963 Renesans / Renaissance (anim., short)

1964 Le musée / The Museum(TV, anim., short)

1964 Zabawy aniołów / Les jeux des anges / The Game of the Angels (anim., short)

1965 Słownik Joachima / Le dictionnaire de Joachim / Joachim’s Dictionary (anim., short)

1966 Paluszek / Le petit poucet (TV, anim., short)

1966 Rozalia / Rosalie (short)

1967 Dyptyk / Diptyque / Diptych (short)

1967 Gawot / Gavotte (short)

1967 Teatr pana i pani Kabal / Théâtre de Monsieur et Madame Kabal / Mr. and Mrs. Kabal’s Theatre

1968 Goto – wyspa miłości / Goto, l’île d’amour / Goto, Island of Love

1969 Fonograf / Le phonographe / The Phonograph (anim., short)

1971 Blanka / Blanche

1973 Wyjątkowa kolekcja / Une collection particulière / A Particular Collection (doc., short)

1974 Opowieści niemoralne / Contes immoraux / Immoral Tales

1975 Ślimak z Wenus / Escargot de Vénus / Venus on the Half-Shell (doc., short)

1975 Bestia / La bête / The Beast

1975 Dzieje grzechu / The Story of Sin

1976 Margines / La marge / The Margin

1977 Za murami klasztoru / Interno di un couvento / Behind Convent Walls

1977 List z Paryża / Brief von Paris / Letter from Paris (doc., short)

1977 Miłość, potwór wszechczasów / L'Amour monstre de tous les temps / The Greatest Love of All Times (doc., short)

1979 L’Armoire (segment in Collections privées / Private Collections)

1979 Heroiny zła / Les héroïnes du mal / Immoral Women

1980 Lulu

1981 Hayaahi (short)

1981 Hyper-Auto-Erotic (short)

1982 Dziwny przypadek doktora Jekylla i Miss Osbourne / Le cas étrange du dr Jekyll et Miss Osbourne / The Blood of Dr. Jekyll

1983 Ars amandi

1984 Piekielne scherzo / Scherzo infernal / Scherzo Infernal (anim., short)

1986 Le lotus d’or (episode of TV series Série rose, short)

1987 Emmanuelle V

1988 Ceremonie miłości / Cérémonie d’amour / Rites of Love

1990 Almanach des adresses des demoiselles de Paris (episode of TV series Série rose, short)

1990 Un traitement mérité (episode of TV series Série rose, short)

1991 L’experte Halima (episode of TV series Série rose, short)