English

Cień Chamissa, część 2: Czukotka i Wyspa Wrangla

Ulrike Ottinger
Chamisso’s Shadow, Part 2: Chukotka and Wrangel Island / Chamissos Schatten, Teil 2: Tschukotka und Wrangel-Insel
Niemcy, Austria, Szwajcaria 2016 / 345’

W najnowszym filmie Ulrike Ottinger, zrealizowanym w 2014 roku na dalekiej Północy, artystka przenosi nas na pogranicze Ameryki i Azji. Każe przyglądać się wodom Morza Beringa i wulkanicznym lądom – florze, faunie oraz ich mieszkańcom. Poznajemy dzisiejsze życie codzienne przedstawicieli różnych narodów, kontemplowane przez uważną kamerę Ottinger, oraz historię regionu, na którą wpłynęły globalne interesy gospodarcze i geopolityczne. Reżyserka sięga do przekazów takich badaczy jak Alexander von Humboldt, Georg Steller, a zwłaszcza Adelbert von Chamisso – niemiecki literat i botanik, który w latach 1815-1818 przemierzył te tereny na rosyjskim okręcie Rurik i opisał je w pamiętniku. Podobny dziennik za pomocą zdjęć przyrody, wywiadów z lokalną ludnością i autorskiego komentarza pisze Ottinger. Nawiązując do stworzonej przez Chamissa koncepcji człowieka bez cienia, skazanego na błąkanie się w poszukiwaniu tożsamości, kreuje monumentalny, prawie 12-godzinny esej artystyczno-etnograficzny łączący historyczne relacje z osobistą wizją oraz namysłem nad tym, czym w istocie jest podróż.  

część 2, opowieść 1
Czukotka / Tschukotka / Chukotka

Adelbert von Chamisso pisał, że Czukotka to bardzo samotny region. Większość obszaru położona jest za Północnym Kołem Podbiegunowym, więc klimat jest wyjątkowo surowy. Ottinger nie skupia się jednak wyłącznie na trudnościach życia na półwyspie. Opisuje też hodowlę psów i zwyczaje kulinarne okręgu - suszenie ryb czy przygotowanie do spożycia mięsa fok. Wszystko to ma wymiar rytualny, a największą świętością jest tu woda.

część 2, opowieść 2
Czukotka i Wyspa Wrangla / Tschukotka i Wrangel-Insel / Chukotka and Wrangel Island

Opisywane przez Gogola, Czechowa czy Cooka tereny są dla reżyserki polem badań i obserwacji. Rejestrowane przez Ottinger ujęcia przeplatają się z dawnymi fotografiami i rycinami. Film niekiedy z etnograficznym zacięciem ukazuje zwyczaje ludności, takie jak tańce czy oprawianie reniferów, innym razem po prostu skupia się na szumie morza czy widoku lisów. Widać tu też piętno historii, chociażby w postaci składowiska odpadów radioaktywnych.

Adam Kruk

Ulrike Ottinger

Artystka i reżyserka niemiecka. Studiowała na ASP w Monachium. Lata 60. spędziła w Paryżu, malując i fotografując. W 1973 roku w Berlinie, gdzie mieszka do dziś, założyła własną firmę produkcyjną. W tym samym roku zrealizowała też pierwszy dokument – Lacoon i synowie, a pięć lat później nakręciła surrealistyczny pełny metraż X – absolutna władczyni, w którym wystąpiła ikona undergroundu Tabea Blumenschein z grupy Die Tödliche Doris. W latach 80. zajmowała się również scenografią teatralną, m.in. do sztuk Elfriede Jelinek, której Pożegnanie wystawiła w 2000 roku na deskach Berliner Ensemble. Na oryginalną, interdyscyplinarną twórczość Ottinger składają się zarówno dokumenty, jak i filmy fabularne oraz eksperymentalne, są to często poszukiwania artystyczne na pograniczu tych form. Ottinger staje w kontrze do konwencjonalnych środków wyrazu, poszukując inspiracji w innych niż oficjalne porządkach i tradycjach, szczególnie w kulturach Wschodu. Odkąd zrealizowała ośmiogodzinną Tajgę, stale stawia widzom wyzwania. Będąc jednocześnie reżyserką, scenarzystką, producentką oraz operatorką, tworzy dzieła absolutnie autorskie.

Wybrana filmografia

1978 Madame X - absolutna władczyni / Madame X - Eine absolute Herrscherin / Madame X: An Absolute Ruler

1984 Dorian Gray w zwierciadle prasy brukowej / Dorian Gray im Spiegel der Boulevardpresse / Dorian Gray in the Mirror of the Yellow Press

1989 Mongolska Joanna D'Arc / Johanna D'Arc of Mongolia / Joan of Arc of Mongolia

2002 Südostpassage / Southeast Passage

2011 Pod śniegiem / Unter Schnee / Under Snow

2016 Cień Chamissa / Chamissos Schatten / Chamisso's Shadow

Twórcy

reżyseria Ulrike Ottinger
scenariusz Ulrike Ottinger, Adelbert von Chamisso
zdjęcia Ulrike Ottinger
montaż Bettina Blickwede
obsada Hanns Zischler (głos/voice), Burghart Klaußner (głos/voice), Thomas Thieme (głos/voice), Ulrike Ottinger
producent Ulrike Ottinger, Udo Bremer, Jens Stubenrauch
produkcja Ulrike Ottinger Filmproduktion, ZDF / 3sat, Rundfunk Berlin-Brandenburg, Vita Aktiva
właściciel praw Ulrike Ottinger Filmproduction
język niemiecki, angielski, rosyjski