Kino baskijskie: trzy pokolenia reżyserów

Panorama kina z Kraju Basków na Nowych Horyzontach - kilkanaście filmów od lat 70. do dziś, od dzieł bliskich klasycznie pojętemu kinu gatunkowemu po szukające nowej formy eksperymenty, tworzy wielowymiarowy portret baskijskiej kultury, z jej odmiennym językiem i obyczajowością oraz trudną, naznaczoną krwawymi zamachami historią. Pierwsza podkreślająca swą odrębność generacja baskijskich filmowców pojawiła się na przełomie lat 70. i 80. Wówczas powstał m.in. Tasio Montxo Armendáriza (1984), fabularna historia życia Anastasia Ochoy, ostatniego baskijskiego węglarza stosującego tradycyjne wypalanie węgla, czy Arrebato, kultowy w Hiszpanii przykład "kina punkowego" autorstwa zmarłego w 2009 roku "twórcy przeklętego", przyjaciela Pedro Almodóvara i autora plakatów do jego filmów, Ivána Zuluety (1979). To wizja pogrążającego się w autodestrukcji człowieka i zarazem obraz kina jako fascynującego wampira. Pokolenie wchodzące w świat filmu w latach 90. reprezentują we Wrocławiu m.in. Juanma Bajo Ulloa z nagrodzonym Złotą Muszlą w San Sebastián filmem Skrzydła motyla (Alas de mariposa, 1991), wyrafinowaną plastycznie opowieścią o rodzinie opętanej obsesją posiadania męskiego potomka; jedyna w tym gronie reżyserka Helena Taberna i jej filmowy portret najsłynniejszej członkini ETA Yoyes (1999); oraz jeden z bardziej znanych filmowców Kraju Basków - Julio Médem, twórca głośnego obrazu Krowy (Vacas, 1992), w którym opowiada o wieloletniej waśni dwóch rodów obserwowanej beznamiętnie przez kolejne pokolenia krów. Wreszcie generacja twórców debiutujących ok. roku 2000 i później, świadomie odnosząca się do swoich baskijskich korzeni, wśród nich np. Roberto Castón, autor nagrodzonego m.in. na Berlinale filmu Ander (2009), nazywanego baskijskim Brokeback Mountain, o fascynacji tytułowego farmera młodym parobkiem; czy Jose Mari Goenaga i Jon Garaño, reżyserzy dramatu psychologicznego Kwiaty (Loreak, 2014) - pierwszego w historii filmu w języku baskijskim, który jako hiszpański kandydat nominowany był do Oscara. Helena Taberna, Montxo Armendáriz i Juanma Bajo Ulloa będą gośćmi wrocławskiego festiwalu.

Rozwinięciem przeglądu będzie prezentacja dorobku Víctora Erice - twórcy wyrazistego plastycznie autorskiego kina z pogranicza fabuły, filmowego eseju i dokumentu, a także autora jednego z najważniejszych filmów hiszpańskiej kinematografii, czyli rozliczającego się z frankistowską przeszłością Ducha roju (El Espíritu de la colmena, 1973) ze zjawiskową rolą Any Torrent. Erice pokaże również pozostałe swoje filmy pełnometrażowe: Południe (El sur 1983) - intymną historię utraty na motywach powieści Adelaidy Garcii Morales i Słońce pośród liści pigwy (El sol de membrillo, 1992), którego bohaterem jest Antonio López García - malarz, patron hiszpańskiego hiperrealizmu. W ramach retrospektywy pojawią się też filmy nowelowe i krótkometrażowe, w tym filmowy zapis korespondencji z klasykiem kina irańskiego Abbasem Kiarostamim Víctor Erice-Abbas Kiarostami: korespondencja (Victor Erice-Abbas Kiarostami: Correspondence, 2006, pierwotnie zrealizowany jako część instalacji multimedialnej dla Centre de Cultura Contemporània de Barcelona).