English

Miklós Jancsó

Urodzony w 1921 r. w Vácu, węgierski reżyser i scenarzysta, jedna z najwybitniejszych postaci europejskiego kina lat 60. i 70. Studiował historię sztuki, prawo i etnografię, a potem reżyserię.

Związany z partią komunistyczną, brał też udział w reformie rolnej, a swoje doświadczenia z tego okresu zawarł w filmie Ożywcze wiatry (1968). Przed debiutem fabularnym zrealizował kilkadziesiąt filmów dokumentalnych. Międzynarodową sławę zdobył Desperatami (1965) i Gwiazdami na czapkach (1967), w których stworzył oryginalną poetykę długich ujęć, wyrafinowanego ruchu aktorów na planie filmowym i ekspresyjnych zdjęć (jego najbliższym współpracownikiem był w tym czasie operator Tamás Somló). Na płaszczyźnie tematycznej eksponował analizę historiozoficzną, ukazując słabą jednostkę poddaną upokarzającym działaniom anonimowego systemu. Swoją odrębność estetyczną zachował także w późniejszej twórczości, często realizując filmy we Włoszech, np. Pacyfistkę (1970) czy Technikę i rytuał (1971). Wspaniałe efekty osiągał zarówno w filmach eksplorujących tematykę współczesną, jak i historyczną, np. w obrazach Węgierskiej Republiki Rad - Cisza i krzyk (1968) oraz Agnus Dei (1970). Metaforykę kolejnych filmów ujmował w coraz bardziej alegoryczną formę, zmierzając w stronę ludowych powiastek, mitologii i parateatralnego performence'u. Wciąż aktywny zawodowo, w ostatnich latach pozytywne recenzje otrzymał za Sezon potworów (1986), Cholera, komary (2000), Ostatnia kolacja "Pod gniadym Arabem" (2001) czy Wstawaj kumie, nie śpij (2003). W 1979 r. otrzymał nagrodę za całokształt twórczości na festiwalu w Cannes, a w roku 1987 podobne wyróżnienie na festiwalu w Wenecji. Niezmiennie uznawany jest za jednego z najoryginalniejszych filmowców lat 60. i 70., wpłynął na twórczość takich reżyserów, jak Theo Angelopoulos czy Béla Tarr.

 

Wybrana filmografia:

1958 Dzwony powędrowały do Rzymu / A harangok Rómába mentek / The Bells Have Gone to Rome

1965 Wojenna przyjaźń / Így jöttem / My Way Home

1966 Desperaci / Szegénylegények / The Round-Up

1966 Közelröl: a vér / Close Up: The Blood

1967 Gwiazdy na czapkach / Csillagosok, katonák / The Red and the White

1967 Cisza i krzyk / Csend és kiáltás / Silence and Cry

1969 Ożywcze wiatry / Fényes szelek / Sparkling Winds

1969 Sirocco / Sirokkó / Winter Wind

1970 Baranek Boży / Égi bárány / Agnus dei

1970 Pacyfistka / La pacifista / The Pacifist

1972 Dopóki lód prosi / Még kér a nép / Red Psalm

1974 Elektra, moja miłość / Szerelmem, Elektra / Electra, My Love

1974 Rzym chce innego cezara / Roma rivuole Cesare / Rome Wants Another Caesar

1976 Grzechy prywatne, publiczne cnoty / Vizi privati, pubbliche virtù / Vices and Pleasures

1979 Węgierska rapsodia / Magyar rapszódia / Hungarian Rhapsody

1981 Serce tyrana, czyli Boccaccio na Węgrzech / A zsarnok szíve, avagy Boccaccio Magyarországon / The Tyrant’s Heart

1985 Świt / L’aube / Dawn

1987 Sezon potworów / Szörnyek évadja / Season of Monsters

1988 Horoskop Jezusa Chrystusa / Jézus Krisztus horoszkópja / Jesus Christ’s Horoscope

1991 Powrotne ścieżki Boga / Isten hátrafelé megy / God Walks Backwards

1992 Niebieski walc / Kék Duna keringö / Blue Danube Waltz

1996 Kochajmy się, chłopaki / Szeressük egymást, gyerekek!

1999 Pan Bóg zostawił mi latarnię w Peszcie / Nekem lámpást adott kezembe az Úr, Pesten / Lord’s Lantern in Budapest

2001 Ostatnia kolacja „Pod gniadym Arabem” / Utolsó vacsora az Arabs Szürkénél / Last Supper at the Arabian Gray Horse

2002 Wstawaj kumie, nie śpij / Kelj fel, komám, ne aludjál / Wake Up, Mate, Don’t You Sleep

2004 A mohácsi vész

2006 Ede megevé ebédem

2009 Oda az igazság