English

Tysiąc i jedna noc – cz. 1,2,3

Miguel Gomes
Arabian Nights, Vol. 1,2,3 / As Mil e uma Noites – vol. 1,2,3
Portugalia, Francja, Niemcy, Szwajcaria 2015 / 401’

cz. 1, niespokojny

Portugalia wydaje się istnieć nie tylko na krańcu kontynentu, ale też – jak uważają niektórzy – na końcu świata. Jak pisał Andrzej Stasiuk, dawne imperium wiedzie dziś swój „nieco nierealny żywot poza głównym nurtem dziejów i zdarzeń”, tęskniąc za spełnieniem i śniąc o minionej sławie. Ten nierzeczywisty charakter Portugalii stał się jednym z tematów tryptyku Gomesa, który nakłada w nim najnowszą historię swojej ojczyzny na poetycką strukturę luźno interpretowanych Baśni z tysiąca i jednej nocy. Opowiadając o kraju, skupia się na problemie gospodarczego kryzysu z lat 2013-2014. Wprowadza ten wątek już na początku filmowej odysei – dokumentalnym obrazem pracowników stoczni w Viana do Castelo, którzy stali się ofiarami masowych zwolnień. Przeplata ich historię z losami Szeherezady, będącej jedną z wielu niezwykłych figur w jego galerii osobliwości, w której pojawia się też m.in. postać afrykańskiego szamana, eksplodującego wieloryba i umierającej syreny.


cz. 2, opuszczony

W jednym z wywiadów Gomes przytoczył portugalskie powiedzenie, że czasem dobre rzeczy wynikają ze złych okoliczności. Jego monumentalny projekt z pogranicza politycznego eseju i kina poetyckiego jest tego najlepszym przykładem. Po wielkim sukcesie Tabu reżyser powraca równie oryginalną i nostalgiczną, choć znacznie bardziej wielowarstwową opowieścią o portugalskiej duszy w czasach ekonomicznego kryzysu. Dokumentację rozpadającej się rzeczywistości nakłada na wybrane wątki z Baśni tysiąca i jednej nocy, wędrując między czasem przeszłym i teraźniejszym oraz realizmem i baśniowością – zarówno pod względem użycia środków filmowych, jak i na poziomie fabuły. Drugą część trylogii rozpoczyna od historii tajemniczego Simão – ukrywającego się przed prawem zabójcy, uważanego za lokalnego bohatera. Chwilę potem ponownie wprowadza na ekran Szeherezadę, czyniąc ją narratorką tej zanurzonej w bezczasie i zarazem aktualnych problemach opowieści. Jej wielką siłą – podobnie jak w wypadku pozostałych części – są hipnotyzujące zdjęcia Sayombhu Mukdeeproma, stałego współpracownika Apichatponga Weerasethakula.


cz. 3, oczarowany

Finałowa część trylogii opowiadającej o rozczarowanym politycznymi zmianami portugalskim społeczeństwie, pogrążającym się w recesji. Pragnąłem zrobić film, w którym mógłbym przedstawić nierzeczywistą, uwodzącą widza historię. Ale równie mocno zależało mi też na tym, aby zawrzeć w nim opowieść o tym, w jak dotkliwym kryzysie znajduje się aktualnie moja ojczyzna – wyznał Gomes, uważany za jeden z najciekawszych głosów nowego kina portugalskiego. W trzeciej części cyklu skupia się na historii uciekającej z pałacu sułtana Szeherezady. Zestawia jej miłosne perypetie m.in. z opowieścią o bezrobotnych mężczyznach przygotowujących swoje ptaki do konkursu śpiewu i obrazami antyrządowych demonstracji w Lizbonie z listopada 2013 roku, przedstawionych z perspektywy Chinki. Podobnie jak w innych częściach, reżyser nasyca tę symboliczną historię subtelną ironią, humorem i melancholią. Hipnotyzując widza rozgrzanymi słońcem kadrami, niczym w pieśni fado przenosi punkt ciężkości na to, co kryje się w utracie i niespełnieniu.

Magdalena Bartczak

nagrody

Sydney Film Festival – Best Film

Miguel Gomes

Reżyser i scenarzysta urodzony w 1972 roku w Lizbonie. Po skończeniu studiów w lizbońskiej Szkole Filmowej i Teatralnej przez kilka lat pracował jako krytyk filmowy. Jego krótkometrażowe projekty były prezentowane na festiwalach m.in. w Rotterdamie, Locarno, Wiedniu, Oberhausen i Buenos Aires. Jeden z jego pierwszych pełnometrażowych filmów, Nasz ukochany sierpień, trafił do canneńskiej sekcji Piętnastka Reżyserów i był pokazywany na ponad 40 innych festiwalach. Jeszcze większe uznanie przyniosło mu Tabu, wyróżnione m.in. nagrodą im. Alfreda Bauera i FIPRESCI na Berlinale.

Wybrana filmografia

1999 Entretanto (short)

2004 A Cara Que Mereces / The Face You Deserve

2008 Masz ukochany sierpień / Aquele Querido Mês de Agosto / Our Beloved Month of August

2012 Tabu

2013 Redemption (doc., short)

Twórcy

reżyseria Miguel Gomes
scenariusz Telmo Churro, Miguel Gomes, Mariana Ricardo
zdjęcia Sayombhu Mukdeeprom
montaż Telmo Churro, Miguel Gomes, Pedro Marques
dźwięk Vasco Pimentel
producent Sandro Aguilar, Thomas Ordonneau
produkcja O Som e a Fúria
właściciel praw Stowarzyszenie Nowe Horyzonty