English

Człowiek na torze

Andrzej Munk
Man on the Track
Polska 1956 / 80’

Pierwszy owoc współpracy Munka z Jerzym Stefanem Stawińskim, debiutującym tu w roli scenarzysty. Opowiadanie Stawińskiego miało się pierwotnie ukazać w wysokonakładowej serii kryminałów. Tymczasem okazało się, że zamiast sensacyjnej opowieści napisałem opowieść polityczną – wspominał scenarzysta (cyt. za: Debiuty polskiego kina, pod red. Marka Hendrykowskiego, Poznań 1997, s. 127–128).

Orzechowski, maszynista o przedwojennym rodowodzie (przejmująca kreacja Kazimierza Opalińskiego), ginie pod kołami pociągu. Komisja mająca ustalić przyczyny wypadku wysłuchuje zeznań świadków. Pierwszy z nich, zawiadowca Tuszka, sugeruje, że to stary Orzechowski, rzekomy sabotażysta, jest winien wypadkowi. Jednak kolejne zeznania układają się w melancholijną, wielowymiarową opowieść o człowieku, dla którego etos pracy i zwykła przyzwoitość są ważniejsze niż absurdalne wymagania aparatu partyjnego.

Munk twórczo wykorzystał schemat filmu propagandowego do rozrachunku ze stalinizmem, obnażając destrukcyjny wpływ, jaki może mieć na człowieka ślepy pęd ku realizacji pustych, choć wzniosłych haseł. Nietypowa narracja prowadzona kolejno przez kilku subiektywnych narratorów-opowiadaczy czy rezygnacja z muzyki na rzecz bogactwa dźwięków ze świata kolei to dodatkowe atuty stanowiące o wyjątkowości tego filmu.


Mirella Napolska-Jarocka

nagrody

Karlovy Vary IFF 1957 – Best Director; Warsaw Mermaid – Polish Film Critics’ Award for Best Polish Film of 1957

Andrzej Munk

Reżyser filmowy, operator, wykładowca, jeden z twórców najwybitniejszych dzieł polskiej szkoły filmowej. Urodził się 16 października 1921 roku w Krakowie, zginął tragicznie 20 września 1961 roku w wypadku samochodowym, do którego doszło pod Łowiczem. Studiował w Państwowej Wyższej Szkole Filmowej w Łodzi na dwóch wydziałach – operatorskim i reżyserskim. Podczas studiów zrealizował zdjęcia do wielu filmów swoich kolegów, jako reżyser zadebiutował w szkole filmem dokumentalnym Sztuka młodych (1949). Jeszcze w czasie studiów, w 1950 roku, otrzymał etat w Wytwórni Filmów Dokumentalnych w Warszawie. Był członkiem Zespołu Filmowego „Kadr”. Wspólnym mianownikiem fabuł Andrzeja Munka jest podejmowana kwestia wpływu prądów społecznych i systemów totalitarnych na postawę jednostki. Reżyser nie stronił przy tym od groteski, paradoksu, gorzkiej ironii, co wyróżniało go wśród innych artystów szkoły polskiej. 


Filmografia

1949 Sztuka młodych / The Art of the Young (doc., short)

1950 Zaczęło się w Hiszpanii / It Began in Spain (doc., short)

1951 Kierunek – Nowa Huta! / Destination – Nowa Huta! (doc., short)

1951 Nauka bliżej życia / Science Closer to Life (doc., short)

1952 Bajka / A Fairy Tale (doc., short)

1952 Pamiętniki chłopów / Peasant Diaries (doc., short)

1953 Kolejarskie słowo / A Railwayman’s Word (doc., short)

1954 Gwiazdy muszą płonąć / Stars Must Burn (co-dir., doc., short)

1955 Niedzielny poranek. Scherzo / One Sunday Morning. Scherzo (short)

1958 Spacerek staromiejski / A Walk in the Old City of Warsaw (short)

1955 Błękitny krzyż / The Men of the Blue Cross

1956 Człowiek na torze / Man on the Track

1957 Eroica. Symfonia bohaterska w dwóch częściach / Eroica. Heroic Symphony in Two Parts (part I: Scherzo alla Pollacca, part II: Ostinato lugubre)

1960 Zezowate szczęście / Bad Luck

1963 Pasażerka / Passenger

 

TV

1957(1972) Eroica. Con bravura (TV)

1959 Wieczory generalskie / Generals’ Evenings (TV Theatre)

1960 Pasażerka / Passenger (TV Theatre)

1961 Arlekinada / Harlequinade (TV Theatre)

 

Polska Kronika Filmowa (PKF) / Polish National Newsreel (PNN)

1950 Wiec w Baranowiczach, XI 1950 / Mass meeting in Baranowicze, XI 1950 (doc., short)

1950 Dekoracje, efekty nocne, XI 1950 / Decorations, night effects, XI 1950 (doc., short)

1950 Akademia ku czci Józefa Bema, XII 1950 / A ceremony in memory of Józef Bem, XII 1950 (doc., short)

1951 Wystawa Młodzież w walce o pokój, I 1951 / The exhibition Młodzież w walce o pokój (Youth Fighting for Peace), I 1951 (doc., short)

1951 Fabryka żarówek wykonała roczny plan, I 1951 / The light bulb factory has fulfilled the annual plan, I 1951 (doc., short)

1951 Fabryka penicyliny, PKF 1951, nr 3 / The penicillin factory, PNN 1951, no. 3 (doc., short)

1951 Sztuka Zwycięstwo w Teatrze Nowym, II 1951 / The play Zwycięstwo (Victory) in ‘Nowy’ Theatre, II 1951 (doc., short)

1951 Walka z alkoholizmem, PKF 1951, nr 8 / Fighting with alcoholism, PNN 1951, no. 8 (doc., short)

1951 Dom Dziecka im. św. Gertrudy, PKF 1951, nr 10 / St. Gertrude’s orphanage, PNN 1951, no. 10 (doc., short)

1951 Windziarki na Muranowie (dokrętka do materiału Zbigniewa Raplewskiego), PKF 1951, nr 10 / Lift attendants in Muranów (additional shooting for Zbigniew Raplewski’s material), PNN 1951, no. 10 (doc., short)

1951 Mecz piłki nożnej CWKS – Unia, PKF 1951, nr 14 / Football match CWKS – Unia, PNN 1951, no. 14 (co-dir., doc., short)

1951 Zabawa na Mariensztacie, PKF 1951, nr 23 / Party in Mariensztat, PNN 1951, no. 23 (co-dir., doc., short)

1951 Miejski szpital położniczy w Warszawie, PKF 1951, nr 23 / City Maternity Hospital in Warsaw, PNN 1951, no. 23 (doc., short)

1951 Zespół Aleksandrowa, VII 1951 / The Alexandrov’s Band, VII 1951 (doc., short)

1951 Rumuński Zespół Pieśni i Tańca, PKF 1951, nr 37 / Romanian Song and Dance Group, PNN 1951, no. 37 (doc., short)

1956 Komeda i jego zespół, PKF 1956, nr 36 / Komeda and His Band, PNN 1956, no. 36 (doc., short)

1959 Wydanie (anty)jubileuszowe, PKF 1959, nr 52 AB, wydanie specjalne z okazji jubileuszu 15-lecia PKF / The (Anti)celebratory Version, PNN 1959, no. 52 AB, special edition on the 15th anniversary of PNN (doc., short)

Opracowanie: Mirella Napolska-Jarocka

Artykuły o filmie

Film w internecie

Twórcy

reżyseria Andrzej Munk
scenariusz Jerzy Stefan Stawiński, Andrzej Munk, based on a short story by Jerzy Stefan Stawiński
zdjęcia Romuald Kropat
montaż Jadwiga Zajicek
dźwięk Józef Bartczak
obsada Kazimierz Opaliński, Zygmunt Maciejewski, Zygmunt Zintel, Zygmunt Listkiewicz, Roman Kłosowski, Kazimierz Fabisiak, Ludosław Kozłowski, Janusz Bylczyński, Stanisław Marzec-Marecki, Józef Para, Stanisław Jaworski, Celina Klimczak, Natalia Szymańska, Nowak, Janusz Paluszkiewicz, Leon Niemczyk
producent Wilhelm Hollender
produkcja Zespół Filmowy „Kadr”
właściciel praw Studio Filmowe „Kadr”
źródło kopii Filmoteka Narodowa
język polski
barwa cz.-b.