W 1642 r. powstaje obraz Straż nocna, "przeklęte" płótno Rembrandta, które, jak się potem okaże, pogrzebie karierę stojącego u szczytu sławy malarza. Rembrandt, najsłynniejszy holenderski malarz XVII w., w Straży nocnej nie tylko rewolucjonizuje dotychczas obowiązujące zasady portretu grupowego, ale do tego sprytnie odkrywa spisek i brudne machinacje szacownych portretowanych. Za swą zuchwałość malarz poniesie karę i w ciągu kilku lat stanie się nędzarzem, pozbawionym stałego adresu. Historyczna intryga przedstawiona jest jako awangardowe widowisko rozgrywające się w pustej hali teatralnej, gdzie zmieniają się tylko dekoracje i oświetlenie, pojawiają się coraz to nowe rekwizyty, a centralne miejsce zajmuje malarz, pokazany jako człowiek na wskroś współczesny, demokrata, może nawet anarchista, może trochę postmodernista.
Ewa Szabłowska