Šarūnas Bartas

"Filmy litewskich reżyserów nie miały na mnie wpływu. Kiedy zaczynałem pracę w kinie, nie znałem ich twórczości. (...) Dzieła filmowe nie są dla mnie natchnieniem. Nie lubię też oglądać filmów, nie jest to dla mnie ważne. Od dzieciństwa byłem wrażliwy na otaczającą rzeczywistość. Obrazy, które widziałem, idąc ulicą, zerkając przez okno bądź podróżując, stanowiły dla mnie bardziej sugestywny materiał aniżeli obraz filmowy. Nie znoszę oglądania filmów, a jeszcze bardziej telewizji. Poza tym każdy obejrzany przeze mnie kadr bardzo mnie męczy. Znacznie istotniejszą inspiracją jest dla mnie rzeczywistość, w której żyję. (...)

Wymyślam historie, by pokazać niepokój, zakłócenia, stan napięcia w stosunkach między ludźmi. Procesy destrukcji oraz odradzania się są czymś naturalnym w przyrodzie. (...)

Przestrzeń jest dla mnie istotą kina. (...)

Szukam długo i wytrwale, czasem latami. Mogę spotkać się z tysiącami ludzi, by wybrać tylko dwóch. Najważniejszy jest bowiem wybór twarzy - ludzki pejzaż filmowy." (Šarūnas Bartas, "Kwartalnik Filmowy", nr 57-58 wiosna-lato 2007) 

"O Šarūnasie Bartasie pisze się niewiele. Gdyby nie krótkie recenzje i niewiele dłuższe analizy opublikowane przez anglosaskich admiratorów art-house'u, Michaela Atkinsona i Jonathana Romneya, w zasadzie byłaby to twórczość filmoznawczo niezbadana. (Szczęśliwie w polskim piśmiennictwie filmoznawczym pojawiła się monografia współczesnego kina litewskiego Poetycki kinematograf. Nurt artystyczny w kinie litewskim Anny Mikonis, gdzie Bartas występuje w kilku rozdziałach). Nie sposób jednak nie wpisać dorobku Bartasa we wspólny paradygmat kina neomodernistycznego, opartego na dramaturgicznym minimalizmie, redukcji w warstwie emocjonalnej, alegorycznej formie wypowiedzi i opozycji wobec dominujących we współczesnym kinie modeli narracyjnych. Bartas nakręcił dotychczas siedem filmów fabularnych, jeden kreacyjny dokument, nowelkę filmu zbiorowego i studencką etiudę dokumentalną, jego talent rozkwitł w latach dziewięćdziesiątych XX wieku, a reżyser zdołał nawet stworzyć skupione wokół siebie środowisko (jego gwiazda, Jekaterina Gołubiewa, trafiła na plan zdjęciowy Leosa Caraxa i Bruna Dumonta). Bartas został też zaproszony do realizacji jednej z nowel Wizji Europy Larsa von Triera, a krytycznofilmowe porównania jego twórczości do dokonań Sokurowa lub Tarra, sytuują go wciąż w czołówce kina artystycznego." (Rafał Syska, Šarūnas Bartas - izolacja [w:] Filmowy neomodernizm, Kraków 2014)  

"Warsztat filmowy opanował już jako siedemnastoletni młodzieniec, realizując krótkie reportaże telewizyjne w kowieńskim studiu filmowym "Banga". Ukończył Moskiewską Szkołę Filmową (WGIK). Od kilku lat mieszka i pracuje w Rosji i we Francji. Filmy litewskiego reżysera cieszą się powodzeniem na światowych festiwalach filmowych. Od lat współpracuje z Leosem Caraxem zafascynowany francuskim neobarokiem (Besson, Beineix, Carax). Lakoniczny, zamknięty w sobie, tajemniczy i fanatycznie kochający kino. Reżyser, operator, scenarzysta, a także aktor w swoich filmach. Sensacją światową, a zarazem przełomowym dziełem promującym młode kino litewskie, stał się dokument Bartasa Praejusios dienos atminimui (In Memory of The Day Passed By), refleksyjna opowieść o mieście, za pomocą której reżyser stara się pokazać jego urodę i brzydotę (...).  W następnych filmach fabularnych zaprezentował autorską koncepcję kina. Zrujnowane domy Zarzecza i wąskie uliczki wileńskiej Starówki, postacie modlących się kobiet, ponure mieszkania z ich agresywnymi mieszkańcami, śmietniska i bielizna susząca się na sznurach - to ulubiona przestrzeń filmowa litewskiego reżysera. (...) W filmach tych reżyser rezygnuje z prób penetrowania i wyjaśniania rzeczywistości za pomocą kamery. Poprzestaje jedynie na tym, co jest według niego możliwe do pokazania na ekranie: na zewnętrznym obrazie rzeczy i zdarzeń." (Anna Mikonis-Railienė, Wilnoteka)

"Litewski reżyser (ale również aktor, producent, operator, scenarzysta, a nawet kompozytor) Šarūnas Bartas urodził się w Szawlach w 1964 roku. Był już dorosłym człowiekiem, kiedy upadał Związek Radziecki, a jego ojczyzna wybijała się na ponowną niepodległość. Gdy republiki nadbałtyckie – z racji swoich powiązań z krajami skandynawskimi i Zachodem – stały się terenem działania bądź lokalnych, bądź kierowanych z Moskwy lub Leningradu (a później Petersburga) zorganizowanych grup przestępczych. Jako 22-latek Bartas wybrał się do stolicy Kraju Rad na studia we Wszechzwiązkowym Państwowym Instytucie Kinematografii (WGIK); ukończył je pięć lat później. W tym czasie, gdy tylko pojawiła się taka możliwość, założył w Wilnie pierwszą na Litwie niezależną wytwórnię filmową „Kinema”. Dla niej stworzył swój pierwszy film pełnometrażowy (podczas studiów nakręcił dwie krótkometrażówki) – dramat psychologiczny „Trzy dni” (1991). Potem były kolejne, zawsze w koprodukcji z firmami zachodnioeuropejskimi; do jego dzieł najczęściej dokładali się Niemcy i Francuzi, ale Bartasowi udawało się pozyskiwać pieniądze również z Portugalii i Holandii. Jak widać, obrotny z niego człowiek.

Nigdy nie „splamił” się nakręceniem komedii czy bezpretensjonalnego filmu o miłości; jeśli wykorzystywał wątki melodramatyczne, to zawsze po to, aby „dokopać” swoim bohaterom, pokrzyżować ich plany życiowe albo zepchnąć ich na margines. Tak było w zrealizowanym w 1994 roku Korytarzu (w którym zagrał również główną rolę), w Kilku z nas (1996), w filmie Dom (1997) oraz Wolność (2000). W XXI wieku Bartas zwolnił tempo. W połowie dekady nakręcił Siedmiu niewidzialnych, a po kolejnych pięciu latach oddał pod osąd widzów i krytyków Euroazjatę." (Sebastian Chosiński, esensja.pl)

Filmografia:

1986 Tofolaria (kr. m., współreż. Valdas Navasaitis)

1990 Pamięć minionych dni / Praejusios dienos atminimui / In Memory of The Day Passed By (dok. kr.m.)

1991 Trzy dni / Trys dienos / Three Days

1995 Korytarz / Koridorius / The Corridor

1996 Niewielu nas / Mūsų nedaug / Few of Us

1997 Dom / A Casa / The House

2000 Wolność / Laisve / Freedom

2004 Wizje Europy / Visions of Europe (segment Children Lose Nothing)

2005 Siedmiu niewidzialnych ludzi / Septyni nematomi zmones / Seven Invisible Men

2010 Euroazjata / Eurazijos Aborigenas / Eastern Drift