Roman Gutek: Hołd odchodzącym mistrzom

Tuż po zakończeniu siódmej edycji naszego festiwalu odeszli wielcy mistrzowie Ingmar Bergman i Michelangelo Antonioni - ikony złotej ery światowego kina artystycznego. Mówiło się wtedy o końcu pewnej epoki czy nawet śmierci kina jako sztuki. Były to opinie przesadzone, gdyż współczesne kino również ma swoich mistrzów. Nie zmienia to faktu, że odchodzą kolejni wielcy reżyserzy.

Tylko w ostatnich miesiącach pożegnaliśmy Alaina Resnaisa, Verę Chytilovą, Miklósa Jancsó i Edwarda Żebrowskiego. To bardzo bliscy mi twórcy. Podczas nadchodzącej edycji MFF T-Mobile Nowe Horyzonty przypomnimy ich dzieła.

Resnais to ikona francuskiej nowej fali. Zaczynał w drugiej połowie lat 50. ubiegłego wieku wraz z Godardem, Vardą, Chabrolem i Truffautem rewolucję w (nie tylko) francuskim kinie. Najpierw tworzył dokumenty (w tym wstrząsający "Noc i mgła"), potem przyszły słynne eksperymenty - "Hiroszima, moja miłość" i "Zeszłego roku w Marienbadzie". Resnais eksperymentował w nich narracją, prowokował widza, mylił tropy, mieszał realność ze snem. Szukał nowych horyzontów języka filmu - jest bez wątpienia pionierem kina, które dziś nazywamy nowohoryzontowym, i mistrzem dla wielu młodych twórców przyjeżdżających ze swoimi filmami do Wrocławia. W późniejszej twórczości nadal eksperymentował, ale także bawił się filmowymi gatunkami. Wciąż poszukiwał, czego uwieńczeniem jest nagroda na tegorocznym festiwalu w Berlinie za otwieranie nowych horyzontów sztuki. W Berlinie pokazał, jak się wkrótce okazało, swój ostatni film "Aimer, boire, charter ". Na festiwalu zostanie pokazany jego przedostatni film "Jeszcze nic nie widzieliście" z 2012 roku, w którym mistrz flirtuje ze światem teatru.

Nieco zapomnianą mistrzynią czeskiego kina jest Vera Chytilová - wschodnioeuropejski odpowiednik Agnés Vardy. Mówi się wiele o Formanie czy Menzlu, jednak to właśnie Chytilová była artystką najbardziej wywrotową, czego dowodem może być chociażby film "Stokrotki" (pokażemy we Wrocławiu) z 1966 roku - pełen cudownego absurdu, eksperymentalny, anarchizujący film o dwóch młodych dziewczynach o destrukcyjnym podejściu do rzeczywistości.

Miklós Jancsó sławę zdobył " Desperatami" (1965) i " Gwiazdami na czapkach" (1967), w których stworzył oryginalną poetykę długich ujęć, wyrafinowanego ruchu aktorów i ekspresyjnych zdjęć. Na płaszczyźnie tematycznej eksponował analizę historiozoficzną, ukazując słabą jednostkę poddaną upokarzającym działaniom anonimowego systemu. We Wrocławiu zostanie przypomniane jego arcydzieło "Desperaci".

Edward Żebrowski to jeden z niedocenianych mistrzów polskiego kina. Był znakomitym scenarzystą (m.in. "Za ścianą" Zanussiego - w tym roku w sekcji "Gdynia na Horyzoncie") oraz reżyserem często poruszającym na ekranie tematy moralne. Jest autorem głośnego "W biały dzień" na podstawie książki Władysława Terleckiego, zwiastującego nadejście kina moralnego niepokoju "Ocalenia" oraz "Szpitala przemienienia" (w programie festiwalu). Akcja tego ostatniego rozgrywa się na początku hitlerowskiej okupacji w likwidowanym przez Niemców szpitalu psychiatrycznym. Pokazuje różne postawy lekarzy i chorych w sytuacji zagrożenia.

W tym roku mija 20. rocznica śmierci Dereka Jarmana - artysty, filmowca, malarza, pisarza, scenografa (stworzył ją do " Diabłów" i " Dzikiego Mesjasza" Kena Russella, które będzie można zobaczyć w tym roku we Wrocławiu). Jarman jest jedną z najważniejszych postaci brytyjskiego kina niezależnego. Jako homoseksualista przeżywał zarówno radości gejowskiego ruchu wyzwolenia, jak i smutki życia z AIDS. Jako artysta i uważny obserwator piórem lub kamerą zapisywał wszystko, co go otaczało. Na festiwalu zostaną przypomniane trzy filmy - kultowy film muzyczny "Jubileusz" z muzyką Briana Eno i gwiazdami punk rocka w obsadzie, " Caravaggio " - spojrzenie na życie i twórczość barokowego mistrza, a także "Blue" - niezwykły, eksperymentalny autoportret, dziennik ślepnącego, umierającego na AIDS reżysera, opierający się na grze koloru, słów i muzyki. Co ważne, filmy Jarmana zostaną pokazane z odnowionych cyfrowo kopii.

Roman Gutek, "Gazeta Wyborcza Wrocław" 17.06.2014