Roman Gutek: Zachowawcze Cannes

Tegoroczny 67. Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Cannes, zakończony w sobotę ze względu na wybory do Parlamentu Europejskiego, był o jeden dzień krótszy i w związku z tym w konkursie głównym było tylko osiemnaście tytułów, co festiwalowi tylko wyszło na dobre.

Dyrektor festiwalu Thieriy Fremaux, podobnie jak w latach poprzednich, postawił przede wszystkim na filmy znanych, nagradzanych już w Cannes reżyserów. W sekcjach pozakonkursowych, gdzie znowu dominowały tytuły francuskie, mało było interesujących filmów, a werdykt jury uznać należy za zachowawczy.

Powtarzam z uporem maniaka: od kilku lat w Cannes, ale także na pozostałych ważnych festiwalach (Wenecja, Berlin), widać niepokojące zjawisko: aby dostać się do konkursu głównego, wystarczy być znanym reżyserem, najlepiej jeszcze wcześniej tu nagradzanym. Często nie jest ważna wartość artystyczna filmu. Canneński festiwal ma wielkie możliwości kreowania nowych nazwisk, a niestety ogranicza się do pokazywania nowych filmów tych samych reżyserów.

W tym roku były więc filmy Mike Leigh, Kena Loacha, Atoma Egoyana, Davida Cronenberga, Nuri Bilge Ceylana, braci Dardenne, Olivera Assayasa, Jeana-Luca Godarda. Ale oni i tak są już znani, mają wierną publiczność i ich filmy mogłyby być pokazywane poza konkursem. Nie zawsze zresztą mistrzowie robią udane filmy, co ten rok tylko potwierdził. To najważniejsze na świecie święto kina powinno znaleźć więcej miejsca dla nowych, wyrazistych talentów, którym trudno się dzisiaj przebić.

Martwił też niski poziom pozostałych festiwalowych sekcji, których selekcjonerzy mogli pozwolić sobie na większe ryzyko i wybierać tytuły odważniejsze pod względem treści i formy. Dominowały - poza wyjątkami (wizyjny węgierski „White God" Kornela Mundruczó nagrodzony w sekcji „Inne spojrzenie" oraz uznany za najlepszy w „Tygodniu krytyki filmowej" ukraiński „The Tribe" Miroslava Slaboshpytsłriyego) - konwencjonalne filmy, letnie tematy. W konkursie i sekcjach pozakonkursowych za dużo było filmów francuskich albo powstałych we współpracy z kinematografią francuską, często po prostu słabych. Trudno się dziwić, że w nie najłatwiejszych dla kina czasach francuscy producenci i agenci sprzedaży są mocno wspierani przez festiwal. Obniża to jednak jego poziom artystyczny. Konkurs, co prawda różnorodny nie zawierał jednak oryginalnych i zaskakujących utworów, które na długo pozostają w pamięci. Wyjątkiem i moim zdecydowanym kandydatem do Złotej Palmy był film „Mommy" młodego kanadyjskiego reżysera Xaviera Dolana. Ten niezmiernie utalentowany twórca, zaledwie 25-letni, ma już w dorobku pięć filmów (wszystkie były wyświetlane w Polsce, aktualnie można oglądać jego poprzedni film, zatytułowany „Tom").

Reżyser, podobnie jak w poprzednich filmach, w brawurowy sposób łączy popkulturową formę i poważne tematy. Tylko z talentem, inteligencją, wyobraźnią i wrażliwością Dolana takie połączenie mogło zakończyć się sukcesem. Szkoda, że jury pod przewodnictwem nowozelandzkiej reżyserki Jane Campion nie miało wystarczająco dużo odwagi i nie nagrodziło go, bo był jedynym powiewem świeżości na tegorocznym festiwalu i przywracał wiarę w kino. Złota Palma dla „Winter Sleep" tureckiego reżysera Nuri Bilge Ceylana, którego wszystkie filmy były pokazywane na naszym festiwalu i który przyjechał do Wrocławia w 2010 roku, jest dziełem ważnym i poważnym, ale także bardzo literackim (Szekspir, Dostojewski, Czechow) i przegadanym, a przez to irytującym, gdyż przez trzy i pół godziny widz musi skupiać się na czytaniu napisów, a nie na obrazie.

Osobiście cieszę się z nagrody dla włoskiego filmu „The Wonders" (Grand Prix jury). To delikatny film o rodzinie, dojrzewaniu i inicjacji zrealizowany w tradycji najlepszych filmów o dzieciństwie. Niestety to jedno z niewielu festiwalowych odkryć.

Roman Gutek, "Gazeta Wyborcza Wrocław" 27.05.2014