Tydzień temu Wrocław otrzymał nagrodę imienia Meliny Mercouri przyznawaną miastom będącym gospodarzami Europejskich Stolic Kultury. Oznacza to, że specjalny panel monitorująco-doradczy, złożony z siedmiu członków wyznaczonych przez Unię Europejską, który od 2012 roku odwiedzał Wrocław i przygotowywał doraźne raporty, pozytywnie ocenił stan przygotowań i program Europejskiej Stolicy Kultury Wrocław 2016.
Inicjatywa Europejskich Stolic Kultury to wielka akcja Unii Europejskiej, której celem jest podkreślanie bogactwa i różnorodności kultur europejskich, jak również elementów, które są dla nich wspólne, a także promowanie budowania wzajemnego zrozumienia wśród mieszkańców Europy. Szczególnie ważne wydaje się poznawanie i lepsze rozumienie sąsiadów. Istotną rolę w tym procesie odgrywa kultura. W programie wrocławskich obchodów Europejskiej Stolicy Kultury jest wiele wydarzeń przybliżających kulturę naszych sąsiadów. Niektóre z nich odbędą się już w tym roku.
Jednym z ważniejszych wydarzeń 15. Międzynarodowego Festiwalu Filmowego T-Mobile Nowe Horyzonty ( 23 lipca – 3 sierpnia 2015) będzie przegląd kina litewskiego. Film litewski, który przed wojną właściwie nie istniał, a tuż po włączeniu do ZSRR propagował wyłącznie ideologię sowiecką, na początku lat 60. zaczął szukać własnej tożsamości. Kino litewskie, przy pomocy własnego języka i własnej ekspresji, przekazywało treści ogólniejsze i symboliczne, co wówczas wyróżniało je na tle propagandowych filmów radzieckich. Zasadnicze zmiany w kinematografii litewskiej zaszły w latach 90. i były związane z odzyskaniem niepodległości, ogłoszonej w marcu 1990 przez nowo wybrany parlament Republiki Litewskiej.
W programie przeglądu znajdą się sztandarowe dzieła reżyserów litewskich z czasów ZSRR (np. Nikt nie chciał umierać Vytautasa Žalakevičiusa z 1965 roku), a także filmy zrealizowane po 1990 roku (jak Kolekcjonerka Kristiny Buožytė z 2008 roku). Bohaterem retrospektywy będzie najsłynniejszy przedstawiciel kina litewskiego, wizjoner Šarūnas Bartas, stawiany na równi z takimi mistrzami jak Andriej Tarkowski i Béla Tarr. Tematem wspólnym dla kina Bartasa, jak i całego kina litewskiego, jest szukanie i definiowanie tożsamości, zarówno jednostki, jak i kraju.
Wydaje się, że mimo kilku wieków wspólnej historii, Polacy mało wiedzą o Litwie. Przez wiele lat w oficjalnej świadomości na mapie Europy nie było Litwy, nie było także kultury litewskiej. Chciałbym, żeby wrocławska prezentacja kina litewskiego przyczyniła się do zainteresowanie litewskością wśród uczestników naszego festiwalu.
Roman Gutek
"Gazeta Wyborcza Wrocław", 6.05.2015